Wiesław Myśliwski „Kamień na kamieniu” - znaczenie tytułu powieści. Opracowanie

„Kamień na kamieniu” ukazał się w 1984 roku. Tematem powieści Wiesława Myśliwskiego są dzieje rodziny Pietruszków, widziane z perspektywy Szymona Pietruszki, jednego z czterech braci pochodzących z niewielkiej wsi. Szymon, starzejący się i schorowany, przystępuje do budowy rodzinnego grobowca, w którym mogliby spocząć wszyscy bracia, rodzice, a także dziadkowie. Wspólna mogiła ma symbolicznie połączyć i zjednoczyć rodzinę rozproszoną dosłownie po całym świecie. Jej zbudowanie staje się celem życiowym Szymona, dla którego jest w stanie pokonać bardzo wiele trudności.

Tytuł książki Myśliwskiego odczytywać można wieloznacznie i każde z tych odczytań może okazać się trafne. Główny bohater lubi ludową piosenkę, której słowa brzmią: „Kamień na kamieniu, na kamieniu kamień, a na tym kamieniu jeszcze jeden kamień”. Tytuł może odnosić się właśnie do wersu z tej piosenki i podkreślać ludową czy może jeszcze precyzyjniej – chłopską tematykę powieści Myśliwskiego. Przecież książka poświęcona jest życiu na wsi, mozolnej pracy na roli, opisowi przemian, jakie od lat przedwojennych po współczesność przechodziła polska wieś.

Kolejnym sposobem odczytania tytułu powieści może być budowanie, tworzenie. Układanie kamienia na kamieniu przypomina pracę murarza, budowniczego domów, a w szerszym kontekście – każdą precyzyjną, a jednocześnie wyczerpującą i znojną pracę, również na roli. Uprawa ziemi to systematyczne i stopniowe działanie, podporządkowywanie sobie natury, a jednocześnie współdziałanie z nią. Tylko cierpliwość i wytrzymałość daje efekty w pracy na roli, podobnie jest, jeśli chodzi o budowanie domów.

Innym znaczeniem tytułu książki Myśliwskiego może być stawianie rodzinnego grobowca Pietruszków. Bohater buduje mogiłę z wielkim trudem, odmawiając sobie wielu rzeczy, nawet przymierając czasem głodem. Szymon czuje, że grobowiec będzie jedyną trwałą rzeczą, jaką pozostawi po sobie w zmiennym świecie. Wszystko przeminęło – jego rodzina, która kiedyś trzymała się razem, dziś jest kompletnie rozproszona. Gospodarstwo, którym się zajmował, podupadło po ciężkim wypadku, jaki go spotkał i nic nie zatrzyma tego niszczenia; Szymon nie jest zdolny do tak ciężkiej pracy jak wcześniej, a nie ma żadnego następcy. Pietruszka czuje, że ostatkiem sił powinien dokończyć grobowiec.

Wreszcie tytuł powieści Myśliwskiego odczytać można odwołując się do biblijnej przepowiedni Jezusa o zburzeniu Jerozolimy: „Nie zostanie tu kamień na kamieniu, który by nie był zwalony” –  powiedział Jezus do jednego z uczniów, który zachwycał się potęgą i solidnością murów jerozolimskiej świątyni. W tym kontekście tytuł powieści mówi o świecie odchodzącym w przeszłość – to świat wiejskiej tradycji, kultywowanej przez ojca Szymona, odkładającego kromkę chleba z Wigilii z przeznaczeniem na wiosenny siew, świat pracy na roli, której już nikt nie chce wykonywać, młodość i wiek dojrzały bohatera, które przeminęły bezpowrotnie.