Archetyp kobiety - kobieta w literaturze. Opracowanie, przykłady

Archetyp (z gr. archetypos – pierwowzór) to pierwotny model jakiejś postawy. Twórcą pojęcia archetypu na gruncie psychologii był Carl Gustave Jung. Określał on mianem archetypu wzorzec zachowania, który obecny jest w psychice człowieka, a który warunkuje jego działania.

Tradycja antyczna prezentuje szeroki wachlarz barwnych postaci kobiecych, zwłaszcza pod postacią bogini. Charakteryzuje się ona najczęściej próżnością i zawiścią, często potrafi posunąć się do zbrodniczych czynów z powodu urażonej dumy.

Jest to jednak cecha przypisywana raczej jednostkom dzierżącym władzę, niezależnie od ich płci. Obecne w mitologii są także przykłady kobiety-matki oraz matki-rodzicielki, początku wszystkiego (mit boginii Demeter).

Pierwszą kobietą wspomnianą w tradycji chrześcijańskiej jest Ewa – pramatka. Ewa postawiona jest w roli niezwykle typowej dla kondycji ludzkiej – grzeszy. Tym samym jej zachowanie staje się stałym modelem postaw. Ewa jest niejako ucieleśnieniem człowieczeństwa.

Przeciwwagę dla Ewy stanowi w Biblii postać Marii Dziewicy, będąc archetypicznym przykładem oddania, ufności, łagodności – cech przypisywanych zwyczajowo kobietom. Maria reprezentuje cichość i pokorę, mając w sobie jednocześnie wielką siłę, wypływającą z własnej wiary i ufności. Jest ona także archetypem matki rodzicielki oraz matki bolejącej.

Archetyp kobiety zakłada rolę matki rodziny, istoty łagodnej i cichej, skłonnej do poświęceń dla dobra jej dzieci. Razem z rozwojem literatury i obyczajowości motyw ten ulegał stopniowym modyfikacjom, stawiając kobietę na stanowisku muzy (Laura z sonetów Petrarki), lalki salonowej (XVII – XIX wiek), wreszcie kobiety wyzwolonej (współczesność, np. twórczość Szymborskiej). Jednak pierwotna wizja kobiety zakłada przede wszystkim jej najbardziej podstawową pod względem biologicznym cechę i zdolność, a mianowicie zdolność do dawania życia.