Stanisław Przybyszewski „Confiteor”, „Prorok” Aleksandra Puszkina - interpretacja i analiza porównawcza

Aleksander Puszkin jest wybitnym poetą, przedstawicielem romantyzmu rosyjskiego oraz twórca języka literackiego w tym kraju. Biografia Puszkina zawiera wiele romantycznych epizodów – pisarz tworzył na emigracji. Warto także wspomnieć o śmierci pisarza: Puszkin ginie podczas pojedynku, który odbywa się w obronie honoru jego żony. W wierszu „Prorok” następuje apoteoza sztuki i artysty. Podmiot liryczny zwraca się do czytelnika w formie monologu, wypowiada nie tylko swoje myśli ale także cytuje słowa Boga. Bohater liryczny pokazuje, że poeta jest osobą wybraną przez Boga, która ma do spełnienia konkretną misję. Artysta musi głosić przesłanie Boga nawet – a może przede wszystkim - wbrew nastrojom społeczeństwa.

Stanisław Przybyszewski jest polskim twórcą, którego dzieła ukazały się w okresie modernizmu. „Confiteor” został wydrukowany w 1899 roku na łamach krakowskiego pisma – jest on zapowiedzią zmian, jakie przyniesie nowa epoka nazwana Młodą Polską. Zaczerpnięty z łaciny tytuł oznacza „wyznaję”. Przybyszewski w tym tekście odpowiada na pytanie o nowe oblicze sztuki i artysty. Pisarz dochodzi do wniosku, że sztuka, która jest skowana jakimikolwiek kajdanami, jedynie rekonstruuje rzeczywistość. Przybyszewski tłumaczy, że artysta musi pozostać obojętny wobec zasad społecznych i norm etycznych – wtedy uda mu się osiągnąć wysoki poziom, charakteryzujący się postrzeganiem sztuki jako absolutu (celu samego w sobie. W związku z tym sztuka nie może pełnić roli usługowej wobec np. ideologii), oraz jako „objawienie duszy”. Ponadto Przybyszewski używa bardzo cennego porównania sztuki do religii a artysty do kapłana, który stoi ponad społeczeństwem. 

Utwór „Prorok” to dzieło wierszowane, które powstało w XIX wieku w Rosji. Jest w nim pokazana bardzo romantyczna rola poezji oraz poety. Puszkin ponadto podejmuje polemikę z mickiewiczowskimi „Dziadami”. Dzieło „Confiteor” Przybyszewskiego to manifest modernizmu, wydany na przełomie epok (i stuleci). Przybyszewski zapowiada nadejście „nowej sztuki”. W budowie tekst Przybyszewskiego przypomina poemat. W obydwu dziełach ma miejsce apoteoza (uwznioślenie) sztuki i artysty. Jest ono osiągnięte poprzez zastosowanie wielu środków artystycznego wyrazu i wykorzystanie stylu podniosłego. Zarówno Puszkin, jak i Przybyszewski, sakralizują sztukę oraz postać artysty. Takie spojrzenie na artystę, jako na proroka i przewodnika narodu, jest inspirowane i determinowane tradycją romantyczną.