Wielki Piątek - liturgia, post, czytania, zwyczaje. Opis Wielkiego Piątku i jego znaczenie

Wielki Piątek jest dniem męki i śmierci Chrystusa. W kościołach nie są odprawiane tegod nia msze święte, a wierni gromadzą się podczas adoracji Najświętszego Sakramentu, który znajduje się w Ciemnicy. Wśród obrzędów liturgicznych na pierwsze miejsce wysuwają się właśnie te związane ze śmiercią Jezusa – gorzkie żale oraz droga krzyżowa.

W Wielki Piątek chrześcijanie nastawieni są na rozważanie i współudział w męce Chrystusa. Obowiązuje wtedy ścisły post (jeden posiłek do syta i dwa lekkie) oraz wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych. Stałym elementem jest liturgia słowa – przywołuje ona słowa proroka Izajasza, który pisał, że Mesjasz będzie cierpiał za ludzi, fragment Psalmu 31 oraz czytanie z Listu do Hebrajczyków. Następnie odczytywana jest Ewangelia, a dokładnie – jeden z fragmentów opisujących mękę Jezusa. Po tym etapie odmawiana jest modlitwa wstawiennicza, w której Kościół poleca Bogu cały świat (wiąże się to z przekonaniem, że Jezus zbawił wszystkich). Kolejnym etapem jest adoracja krzyża, w czasie której przedstawienia konającego Chrystusa zostają odsłonięte. Chociaż tego dnia nie są odprawiane msze święte, kapłan po zakończeniu liturgii słowa rozdaje komunię.

Nieco inaczej obchody tego dnia wyglądają w Kościele prawosławnym. Liturgia rozpoczyna się już w czwartek (ok. 20:00) nieszporami. Następnie czytane są fragmenty Pisma Świętego (proroctwa i opisy męki). O godzinie 16:00 w Wielki Piątek ponownie sięga się do Biblii i przedstawia zgromadzonym określone fragmenty. Następnie ma miejsce przeniesienie płaszczanicy (całunu), które jest upamiętnieniem zdjęcia z krzyża. Wtedy wierni kłaniają się i oddają jej cześć. W tym momencie rozpoczyna się adoracja trwająca aż do nabożeństwa paschalnego. W Kościele prawosławnym znacznie bardziej rygorystycznie podchodzi się do kwestii postu. Każdy wierny będący w pełni zdrowia powinien powstrzymywać się od spożywania jakichkolwiek pokarmów aż do czasu złożenia przezeń pokłonu płaszczanicy.

W Polsce istnieje wiele zwyczajów związanych z dniem Wielkiego Piątku. Odbywają się misteria Męki Pańskiej, po ulicach miast kroczą procesje odprawiające drogę krzyżową. W niektórych regionach kraju na drzwiach domów wiesza się krzyżyki przyrządzone z drewna wierzbowego (pochodzącego z poświęconych uprzednio palm). Dzięki takim działaniom domy, pola i zagrody miały być chronione przed niebezpieczeństwami. W wielu miejscach istniało także przekonanie, iż płynąca w strumieniach woda nabiera w ten dzień szczególnej mocy. Często czerpano ją więc dla chorych lub nawet przyprowadzano ich, by mogli się obmyć. Ciekawy jest także znany z XIX w. zwyczaj zabijania Judasza. Kukłę uosobiającą zdradzieckiego apostoła zrzucano z wież kościelnych, by roztrzaskała się o bruk.