Kalwinizm - ogólna charakterystyka religii. Geneza, historia, zasady wiary kalwinizmu

Kalwinizm to jeden z nurtów protestanckich w chrześcijaństwie, które uformowały się bezpośrednio na skutek działań reformacyjnych. Jego historia sięga Huldrycha Zwingliego (jeden z pierwszych reformatorów), ale ostateczny kształt kalwinizmowi nadał Jan Kalwin (1509–1564). W 1536 (a więc 5 lat po śmierci Zwingliego) wydal on dzieło zatytułowane  „O wychowaniu chrześcijańskim” zawierające podstawy nowego wyznania. Najpełniej zostały one wyłożone w późniejszej publikacji („Nauka religii chrześcijańskiej” – 1559–1560). Mniej więcej w tym samym czasie doszło do wyodrębnienia się z kalwinizmu jego pomniejszych nurtów: węgierskiego (1559), francuskiego (1559), szkockiego (1560), belgijskiego (1561) oraz helweckiego (1566). Prądy te różniły się nieznacznie, głównie w obrębie dogmatów.

Wielki wpływ na ostateczny kształt kalwinizmu miał Synod w Dortrechcie (1618–1619). Kilka lat przed nim (1610) zwolennicy Jakuba Arminiusa (Armenszoona,), których określano mianem arminian, ogłosili swoje poglądy. Jednak były one na tyle kontrowersyjne, iż postanowiono zwołać wielki synod i skonfrontować ich nauczanie z Pismem Świętym. Synod uznał ich poglądy za szkodliwe i, widząc taką konieczność, postanowił wyodrębnić najważniejsze zasady kalwinizmu. Warto dodać, że w obradach uczestniczyli najwybitniejsi przedstawiciele ówczesnych Kościołów protestanckich.

Podstawą doktryny kalwinizmu jest nauka o predestynacji. Głosi ona, że każdy człowiek ma swoje przeznaczenie, więc jego los jest z góry wyznaczony przez Boga (dotyczy to głównie zbawienia lub potępienia), co wiąże się z przekonaniami św. Augustyna, który twierdził, iż Bóg jednych ludzi przeznaczył do zbawienia, a innych skazał na potępienie. Spełnianie dobrych uczynków lub życiowe sukcesy (bogactwo, zdrowie itp.) są tylko świadectwem tego, że dany człowiek należy do grona wybrańców Boga (Max Weber widział w tym fakcie jedną z przyczyn ewolucji kapitalizmu, gdyż jego zdaniem ludzie starali się i pracowali, by przynależeć do tego elitarnego grona). Wyznawcy kalwinizmu uznają tylko dwa sakramenty – Eucharystię (obecność Chrystusa w niej ma dla nich charakter symboliczny) i chrzest święty. Najważniejszym źródłem prawd jest dla nich Biblia, a szczególne znaczenie przypisują Ewangelii. Kalwiniści odrzucają także sukcesję apostolską (przekonanie, że władza kościelna pochodzi bezpośrednio od apostołów).

Jednym z najbardziej znanych praw kalwinizmu jest surowe podejście do życia (duchowego i prywatnego). W ich zborach nie umieszcza się żadnych obrazów ani wyobrażeń Boga (nawet krzyżów). Wierni natomiast mają zakaz uprawienia gier hazardowych, flirtów, tańców, a pracowitość stanowi ich najważniejszy obowiązek.

Obecnie na świecie w ramach Światowego Aliansu Kościołów Reformowanych (związek łączący 214 Kościołów reformowanych, które wyrosły na gruncie reformacji Kalwina) zrzeszonych jest ok. 75 milionów wyznawców. Głównymi ośrodkami kalwinizmu są: Szkocja, Szwajcaria, Niemcy, USA, RPA oraz Holandia. W Polsce liczbę jego wyznawców szacuje się na ok. 4000.

Wśród najważniejszych myślicieli związanych z kalwinizmem, poza Janem Kalwinem i jego opiekunem duchowym – Huldrychem Zwinglim, warto wymienić także: Jonathana Edwardsa (uważany za najwybitniejszego teologa i filozofa oświecenia na terenach Stanów Zjednoczonych) oraz John Owena (największego reformatora XVII w, gorącego zwolennika tolerancji religijnej oraz kapelana Olivera Cromwella).