Anglikanizm - ogólna charakterystyka religii. Geneza, historia, zasady wiary anglikanizmu

Anglikanizm to jeden z odłamów religii chrześcijańskiej. Powstał on w XVI w. na skutek komplikacji polityczno-dynastycznych. Sprawcą tego rozłamu i zarazem pierwszą głową kościoła anglikańskiego był król Anglii – Henryk VIII Tudor. W 1533 r. został on ekskomunikowany przez papieża za rozwód się z Katarzyną Aragońską i poślubienie Anny Boleyn. Tak skrajne działanie ojca świętego było skutkiem koneksji politycznych – dotychczasowa królowa Anglii była blisko spokrewniona z cesarzem Karolem V Habsburgiem, który miał olbrzymi wpływ na politykę papiestwa. 

Henryk VIII Tudor musiał odpowiedzieć na działanie Watykanu i już w 1534 r. przeforsowana została ustawa mająca na celu uniezależnienie Kościoła w Anglii od Stolicy Apostolskiej. Akt Supremacyjny (bo tak się ona zwała) oderwał angielskie duchowieństwo od papiestwa, a głową kościoła uczynił króla. Ten natomiast dosyć szybko rozprawił się z pewnymi kwestiami, które najwidoczniej nie podobały mu się w obrządku rzymsko–katolickim. Przede wszystkim postanowił on zlikwidować zakony, znieść celibat, przejąć dobra kościelne oraz, co było wielkim udogodnieniem dla wiernych, ustanowił językiem liturgii angielszczyznę.

Po śmierci Henryka VIII i jego jedynego syna – Edwarda VI – oraz krótkim okresie panowania lady Jane Gray, na tronie zasiadła Maria I (1553). Jej matka – Katarzyna Aragońska – wychowała ją w katolicyzmie, więc nowa królowa podjęła próbę restytucji tej religii. Rozpoczęła ona krwawe rządy (stąd określano ją mianem „Bloody Mary”), w trakcie których szczególnie mocno represjonowała wyznawców protestantyzmu. Jej nagła śmierć, będąca wynikiem choroby, spowodowała, że na tronie zasiadła jej siostra i córka Anny Boleyn – Elżbieta (1558). Już w tym samym roku sporządziła drugi Akt Supremacji, który spowodował kontynuację schizmy podziałów między anglikanizmem a rzymskim katolicyzmem.

Początki anglikanizmu były skomplikowane i niezwykle krwawe. Jednak po wprowadzeniu przez Elżbietą I 39 dogmatów wiary, wyznanie to stało się dominującym w Anglii, a ogłoszony przez królową dokument do dzisiaj stanowi kanon dogmatyczny anglikanizmu. Przyjrzyjmy się teraz doktrynie anglikańskiej.

Źródło objawienia oraz najwyższy autorytet w angielskim Kościele stanowi Biblia. Jej interpretację przeprowadza się zgodnie z tradycją chrześcijańską. W anglikanizmie zachowano hierarchiczną strukturę Kościoła, lecz, co zostało wspomniane wcześniej, odrzucono zwierzchnictwo papieża, którego w obowiązkach zastąpił król (a z czasem premier). Dodatkowo nastąpiła likwidacja celibatu, dzięki czemu anglikańscy duchowni mogą zawierać związki małżeńskie. W kwestiach teologicznych postanowiono natomiast uznać, iż Jezus w Eucharystii obecny jest tylko w sposób symboliczny (inaczej jest w katolicyzmie). Do zbawienia konieczna jest natomiast wiara i to tylko ona, nie uczynki, mogą usprawiedliwić człowieka przed Bogiem (to podstawowa zasada wielu nurtów protestantyzmu).

Kościół anglikański także jest wewnętrznie podzielony. Można wyodrębnić w nim następujące nurty: konserwatywny i zbliżony do katolicyzmu (High Church), zbliżony do kalwinizmu (Low Church) a także liberalny – Broad Church.

Obecnie we Wspólnocie Anglikańskiej tradycyjne zwierzchnictwo nad Kościołem sprawuje biskup Canterbury. Dodatkowo nastąpiło odnawianie zgromadzeń duchowych (klasztorów), które niegdyś zostały zlikwidowane. Natomiast bardzo problematycznymi kwestiami są obecnie homoseksualizm oraz ordynowanie kobiet (wynoszenie ich na stanowiska duchownych). Szczególnie ten drugi problem zaważył na stosunkach anglikanów z katolikami, którzy niegdyś bliscy byli pojednania.

Wśród najważniejszych świętych Kościoła anglikańskiego (i całego protestantyzmu) warto wymienić przede wszystkim Thomasa Cranmera. Był on arcybiskupem Canterbury, który ujawnił się jako gorący zwolennik reformacji. W czasie sprawowania władzy przez Marię I Tudor, wydano nań wyrok śmierci. W 1556 r. został spalony na stosie, a wszyscy zwolennicy reformacji widzieli w nim świętego męczennika nowego nurtu chrześcijaństwa. Podobną ofiarę poniósł Hugh Latimer, którego zgładzono w 1555 r.