Społeczeństwo otwarte - cechy społeczeństwa otwartego - charakterystyka

Po raz pierwszy terminu „społeczeństwo otwarte” użył francuski filozof Henri Bergson, jednak popularyzację tego pojęcia i dokładne zdefiniowanie go zawdzięczamy innemu filozofowi - Karlowi Popperowi. 

Społeczeństwo otwarte przeciwstawił on społeczeństwu zamkniętemu, którego przykładem mogą być państwa totalitarne i autorytarne. Wobec czego możemy o nim mówić w przypadku, gdy mamy do czynienia ze społeczeństwem mającym wpływ na bezpośrednią politykę kraju i władzy, którego pragnienia i interesy odgrywają zasadniczą rolę w systemie państwowym. W społeczeństwie otwartym pojedynczy człowiek stanowi podmiot decyzyjny, przez wyrażanie własnej opinii, udział w wyborach i rozstrzygnięcie o oddaniu głosu na taką a nie inną osobę bądź partię posiada znaczny wpływ na politykę państwa. Ważne jest, iż każda jednostka ma sposobność wykazania się kreatywnością i inicjatywą, nie uniemożliwia jej tego system polityczny, choć musi przy tym zachować normy prawne obowiązujące w danym kraju oraz wolność i godność pozostałych członków społeczeństwa. Właśnie indywidualizm jest podstawowym wyróżnikiem tegoż społeczeństwa. Kolejną jego cechę stanowi ruchliwość społeczna. Jednostce przypisane jest prawo do swobodnego poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania. 

Jednak w tym przypadku nie chodzi tylko o te swobody, ruchliwość dotyczy również szansy na zajęcie odpowiedniego miejsca na drabinie społecznej i istnienia warunków do nieskrępowanego przemieszczania się między jej szczeblami, do awansu społecznego. Zgodnie z zasadą równości, każdy człowiek zaczynając funkcjonować we wspólnocie ma na starcie takie same szanse. Nie może być tu mowy o niesprawiedliwej konkurencji. Na tym nie kończy się charakterystyka społeczeństwa otwartego. Następnym wartym wspomnienia wyróżnikiem jest ograniczoność władzy, która polega na tym, iż obywatele (będący suwerenem) kontolują działania władzy i posiadają prawo do jej krytyki. Ewentualne nieprawidłowości w rządzeniu odbiją się prawdopodobnie na wyniku kolejnych wyborów, w których wyborcy mogą nie udzielić poparcia aktualnie rządzącym. Ważną zasadą społeczeństw otwartych jest to, iż rządy są zobowiązane działać w interesie obywateli, a nie elit czy różnego rodzaju grup mających wpływy w kraju. 

Społeczeństwo otwarte opiera się przede wszystkim na kardynalnych zasadach wolności, równości i braterstwa; są to społeczeństwa z reguły pluralistyczne i wielokulturowe. Projekt stworzony przez Poppera opisuje państwo w pewien sposób idealne. W praktyce trudno, nawet w krajach demokratycznych, o spełnienie wszystkich postulatów tegoż filozofa. Niemniej społeczeństwa otwarte funkcjonują na arenie światowej, choć jak to zwykle bywa miewają pewne mankamenty.