Ustrój polityczny Rosji - charakterystyka

Współczesny system polityczny Federacji Rosyjskiej ukształtował się niewiele ponad 20 lat temu, w wyniku przemian politycznych jakie zaszły w Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich na przełomie lat 80. i 90. Ostateczny upadek ZSRR w 1991 roku zapoczątkował historię Rosji jako państwa demokratycznego (choć wielu obserwatorów życia politycznego twierdzi, iż w praktyce nie jest to w pełni system demokratyczny). 

Uchwalona w grudniu 1993 roku konstytucja stanowi podstawę prawną funkcjonowania państwa. Rosja jest krajem federacyjnym, który tworzy 21 republik, 49 obwodów, 6 krajów, 10 okręgów autonomicznych, żydowski obwód autonomiczny oraz dwa miasta o federalnym znaczeniu (Sankt Petersburg oraz Moskwa). Każda z tych części składowych posiada własne organy władzy, ustawodawstwo oraz konstytucję (bądź statut), jednak nie są to komórki niezależne. Nadrzędną pozycję posiadają władze federalne, które sprawują nadzór nad całym systemem władzy państwowej. Konstytucja rosyjska wyraźnie wskazuje na uprzywilejowaną pozycję prezydenta w państwie, nadaje mu szeroki zakres kompetencji, włącznie ze zmianą samej ustawy zasadniczej oraz rozwiązaniem Dumy Państwowej. 

Głowa państwa jest wybierana na okres 4 lat w wyborach powszechnych i bezpośrednich. Kandydat musi mieć minimum 35 lat. Do głównych kompetencji prezydenta należy sprawowanie pieczy nad kierunkiem polityki wewnętrznej i zewnętrznej – zarządzanie wyborów do Dumy Państwowej, a także w określonych przypadkach rozwiązywanie jej, prawo inicjatywy ustawowawczej, wybór osoby na stanowisko premiera, możliwość rozwiązania rządu, wprowadzanie stanu wojennego, powoływanie i odwoływanie (na wniosek premiera) ministrów i wiceministrów, pełnienie funkcji najwyższego zwierzchnika sił zbrojnych, powoływanie sędziów, prezesa Naczelnego Sądu Arbitrażowego, przedstawicieli dyplomatycznych oraz najwyższych zwierzchników sił zbrojnych. Bodajże najistotniejsze z pozycji głowy państwa jest prawo do wydawania dekretów i rozporządzeń, które nie podlegają kontroli parlamentu. Warto wspomnieć również, iż w Federacji Rosyjskiej nie funkcjonuje instytucja kontrasygnaty. 

Jak widać uprawnienia prezydenta obejmują bardzo szeroki obszar polityki państwowej. Kolejnym ważym organem władzy jest parlament, w Rosji występujący pod nazwą Zgromadzenie Federalne. Jest on dwuizbowy. Pierwszą izbę tworzy Duma Państwowa (450 deputowanych, wybieranych na 4 lata w wyborach powszechnych i bezpośrednich). Warto zaznaczyć, iż wyborca posiada dwa głosy do rozdysponowania – jeden przypada na konkretnego kandydata, drugi natomiast jest oddawany na określoną partię. Obok Dumy funkcjonuje również Rada Federacji, będąca reprezentacją wszystkich części składowych państwa. Każdy z 89 podmiotów Federacji wyznacza do niej po dwóch swoich przedstawicieli. Obydwie izby parlamentu posiadają prawo inicjatywy ustawodawczej, funkcję kontrolną (choć jej zakres jest ograniczony do wyrażania zapytań i składania interpelacji), a ponadto funkcję kreacyjną, którą spełnia w postaci powoływania i odwoływania prezesa Banku Centralnego oraz Rzecznika Praw Człowieka. 

Duma może znacznie wpływać na działalność rządu, bowiem do jej kompetencji należy udzielanie mu wotum zaufania bądź nieufności. Warto również wspomnieć, iż posiada ona możliwość postawienia prezydenta w stan oskarżenia. Podstawowym organem władzy wykonawczej jest Rząd Federacji Rosyjskiej. Do jego głównych obowiązków należy kierownictwo nad polityką gospodarczą i społeczną. Formalnie jest on w znacznym stopniu uzależniony od prezydenta, bowiem to głowa państwa go powołuje. 

Trzeci filar władzy stanowią system sądów powszechnych, Sąd Najwyższy, Sąd Konstytucyjny oraz sądy arbitrażowe. Zgodnie z konstytucją jest on samodzielny i niezależny od innych organów państwowych. Przy czym jedynie Sąd Najwyższy odpowiada za praworządność konstytucyjną. Obok tego typu sądownictwa znajdujemy dodatkowo sądy wojskowe, rozstrzygające sprawy związane z armią.