Przepis prawny - definicja, charakterystyka, przykłady

Przepis prawny można określić jako istotną jednostkę redakcyjną tekstu prawnego będącą zdaniem w sensie gramatycznym, wyodrębnioną graficznie w postaci artykułu, paragrafu, ustępu lub litery. Wyróżniamy przepisy ogólne (zakreślają ramy regulacji normatywnej) oraz szczególne, które opisują wyjątki od przepisów ogólnych. Przyjęta została zasada, że przepis szczególny ma pierwszeństwo w stosowaniu przed przepisem ogólnym. Ponadto wyróżniamy przepisy zmieniające, dostosowujące i przejściowe, w których znajdują się kwestie uregulowania i dostosowania starego stanu prawnego do nowego prawa oraz wpływu nowego prawa na stosunki mające miejsce w starym systemie prawnym. Wreszcie ostatni rodzaj przepisów to przepisy końcowe mające na celu unieważnienie przepisów aktów normatywnych obowiązujących do tej pory i ustalenie daty wejścia regulacji w życie.

Przepisy prawne są nieczytelne dla osób, które nie posiadają podstawowej wiedzy prawniczej. Do ich odczytania konieczna jest znajomość oznaczeń. Podstawą oznaczenia przepisu prawa jest artykuł (art.). Artykuły numerowane są jeden po drugim, a w razie wprowadzenia nowego przepisu, który zgodnie z przyjętą systematyką powinien znajdować się pomiędzy istniejącymi już artykułami, oznacza się go z indeksem górnym, np. art. 54, art. 541, art. 55 KK (Kodeksu karnego). Z kolei artykuł może być podzielony na:

- paragrafy (§) - dla kodeksów;

- ustępy (ust.) - dla innych aktów normatywnych;

W sytuacji, gdy w artykule wylicza się pewne przykłady (etc.), wówczas artykuł lub paragraf/ustęp podzielony zostaje na punkty (pkt). Ponieważ często ustępy w akcie normatywnym zapisywane są jako numer z kropką, np. art. 2.1. dla odróżnienia punkty zapisuje się z nawiasem, np. (7). Co więcej punkty mogą być podzielone na litery, np. a).

Oto kilka przykładów przepisów prawnych:

„Prezydent Rzeczypospolitej jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej” (art. 134 ust. 1 Konstytucji RP.);

„Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną” (art. 8 § 1 Kodeksu cywilnego);

„Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności” (art. 148 § 1 Kodeksu karnego);

„Zatrudnienie w warunkach określonych w § 1 jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy” (art. 22. § 11. Kodeksu pracy).