Państwo opiekuńcze - definicja, cechy, przykłady

Państwo opiekuńcze, z ang. „welfare state”, oznacza państwo bezpieczeństwa, dobrobytu i obfitości.  Jest to koncepcja w myśli ekonomicznej, która rozpoczęła się w latach 50. XX wieku. Państwo opiekuńcze ma charakter kapitalistyczny, jest silnie zintegrowane z gospodarką. Cechuje się interwencjonizmem państwowym w dziedziny gospodarki. Jest przeciwieństwem liberalizmu ekonomicznego.

Państwo opiekuńcze ma dbać o obywateli i rozwiązywać ich problemy za pomocą wsparcia socjalnego. Celem państwa opiekuńczego jest zapewnienie bezpieczeństwa ludziom i obywatelom, ma dbać o obywateli tak, aby starość i choroby nie skazywały ich na społeczną izolację.

W państwie opiekuńczym powszechny jest dostęp do szkolnictwa oraz służby zdrowia. Państwo opiekuńcze zapewnia zasiłki, zapomogi i wspiera najuboższych. Środki na tego typu cele państwo uzyskuje z podatków, które są dosyć wysokie. W gospodarce państwo opiekuńcze zdobywa środki z cła, kontyngentów i embarga importowanych towarów.

Przykładami państw opiekuńczych są Kanada, Australia i Stany Zjednoczone. W tych państwach pomoc socjalną otrzymują najubożsi i najbiedniejsi. Istnieją też konserwatywne państwa opiekuńcze, takie jak Niemcy czy Francja, w których opieka socjalna zależy od statusu obywatela.

Kolejnym przykładem są socjaldemokratyczne państwa opiekuńcze, które funkcjonują w krajach skandynawskich. Pomoc socjalną w tych krajach otrzymują wszyscy obywatele, jeśli tylko złożą stosowne wnioski.

Państwo opiekuńcze ukształtowało się po II wojnie światowej. Zadaniem takiego państwa jest doskonalenie systemu świadczeń socjalnych i społecznych. Państwo opiekuńcze znosi wszelką dyskryminację – ze względu na płeć, kolor skóry i przynależność etniczną. W gospodarce ma kontrolować najważniejsze sektory i dbać o dynamiczny rozwój gospodarki.

W założeniach państwo opiekuńcze miało doprowadzić do budowy społeczeństwa idealnego,   gdzie życie, odpowiedzialności i godność stanowią najważniejsze wartości. Państwo opiekuńcze miało również pomagać rozstrzygać spory, zapewniać równy start wszystkim obywatelom i wspierać uzdolnionych.

Ekonomiści zauważyli, że państwo opiekuńcze – jako państwo dobrobytu – może być realizowane tylko w krajach o bardzo wysoko rozwiniętej gospodarce, gdzie można sobie pozwolić na duże wydatki socjalne bez ponoszenia strat. Najlepszym tego przykładem są dzisiaj kraje skandynawskie, które bardzo dużo swoich środków przeznaczają na cele socjalne i społeczne.

Twórcami idei państwa opiekuńczego byli Gunnar Myrdal – szwedzki ekonomista i polityk oraz Kenneth J. Galbraith, amerykański pisarz i dyplomata.

Państwo opiekuńcze stało się konkretnym celem – dzisiaj kraje europejskie dążą do podniesienia standardów życia i mimo dużych wydatków, gotowe są ponosić koszty z tym związane. Państwo bezpieczeństwa socjalnego cechuje się dużym protekcjonizmem, gdzie państwo przyjmuje rolę żandarma i stróża. Ingeruje we wszystkie ważne dziedziny życia społecznego.

Okazuje się, że dzisiaj najlepiej politykę państwa opiekuńczego realizuje Szwecja, której wskaźnik dobrobytu rzeczywiście jest wysoki.