Dynastia Jagiellonów - Przodkowie Jagiellonów

Protoplastą dynastii Jagiellonów był panujący w latach 1386-1434 Władysław II Jagiełło. Koronę polską uzyskał on w wyniku ślubu z młodocianą Jadwigą, prawowitą następczynią tronu, w roku 1386. Sam Jagiełło wywodził się z sąsiadującym z Rzeczpospolitą od wschodu państwem litewskim, którym od roku 1382 z powodzeniem władał jako Wielki Książę. Genealogicznie Jagiellonowie uchodzą za boczną gałąź dynastii Giedyminowiczów.

W czasie gdy kształtowało się pierwsze państwo polskie, tereny późniejszej Litwy zamieszkały w większości pogańskie jeszcze plemiona ruskie. Nie wykształciły one zwartej struktury państwowej aż do połowy XIII w., kiedy to historycznego zjednoczenia większości plemion litewskich dokonał Mendog. Stworzył on silne i rozległe państwo sąsiadujące z Rzeczpospolitą od zachodu, państwami zakonnymi Krzyżaków i Kawalerów Mieczowych od północnego-zachodu oraz z ruskimi Nowogrodem i Moskwą od wschodu, które jednak wciąż zagrożone było wizją przymusowej chrystianizacji z rąk np. specjalnie w tym celu sprowadzonych Zakonów nad Bałtykiem. Chcąc uzyskać od papieża usankcjonowanie swojej władzy na arenie międzynarodowej poprzez otrzymanie korony, Mendog musiał przyjąć chrzest. Ostatecznie stało się to w 1251 r., a niecałe dwa lata później 6. lipca 1253 został oficjalnie namaszczony na pierwszego w dziejach króla Litwy. Mendog zginął dziesięć lat później w wyniku spisku zainicjowanego przez Treniotę.

Po śmierci Mendoga państwo ponownie rozbiło się na pomniejsze plemiona, a rozległe tereny jego państwa stały się areną kolejnych konfliktów i zatargów o władzę. Swą świetność Wielkie Księstwo odzyskało poniekąd pod rządami Giedymina (1316-1341), który przyłączył do Litwy olbrzymie obszary na południowym-wschodzie wykorzystując agonię Złotej Ordy. Starał się również utrzymywać poprawne stosunki z Królestwem Polskim, czego wyrazem był np. ślub jego córki Aldony z Kazimierzem, synem Władysława Łokietka – późniejszym królem polskim. Swoimi podbojami Giedymin otworzył nowy rozdział w średniowiecznej historii Litwy rozpoczynając również panowanie na jej tronie dynastii Giedyminowiczów.

Wraz ze śmiercią Giedymina w roku 1341 Księstwo Litewskie uległo podziałowi pomiędzy jego synów. Po krótkim okresie wewnętrznych walk dominującą pozycję osiągnęli jednak dwaj spośród nich: Olgierd (władający Wilnem oraz tzw. Auksztotą, czyli Litwą właściwą) oraz Kiejstut (rezydujący w Trokach na Żmudzi). Olgierd prowadził niezwykle agresywną politykę wobec swoich sąsiadów. Jego zwycięstwem zakończyły się m. in. wojny z Krzyżakami (1346), Mongołami (1351-1363) oraz szereg kampanii prowadzonych w obronie swojego szwagra, Wielkiego Księcia Twerskiego Michała II, przeciwko Moskwie. Olgierd zmarł w roku 1377 i przekazał władzę nad odrodzonym Księstwem Litewskim swemu synowi Jagielle, który w 1386 r. poprzez ślub z polska następczynią tronu, Jadwigą, połączył unią personalną Królestwo Polskie i Litwę w jeden organizm oraz stał się protoplastą dynastii Jagiellonów, rządzącej Rzeczpospolitą Obojga Narodów przez następne ponad półtora wieku.