Persja - organizacja państwa, religia

Organizacja państwa perskiego w dużym stopniu była zasługą Dariusza, którego rządy przypadły na lata 522-485 p.n.e. Władca ten otrzymał państwo w opłakanym stanie. Schyłek panowania jego poprzednika - Kambyzesa wypełniły bowiem powtarzające się powstania w różnych prowincjach. Naglącą koniecznością było stworzenie aparatu państwowego, dzięki któremu zwiększyłaby się spójność wewnętrzna.

Efektem polityki Dariusza było stworzenie systemu, w którym olbrzymie zasoby państwa znalazły się w dyspozycji dynastii królewskiej oraz grup możnych. Tego typu eksploatacja ludów podbitych, nota bene charakterystyczna dla starożytności, dokonywana była niezwykle umiejętnie. Wbrew ówczesnym zwyczajom władca ten preferował wchodzenie w sojusze, bardziej niż odwoływanie się do przemocy. Poprzez łagodne traktowanie potrafił sobie zjednać podbite warstwy posiadające. Ponadto jego polityka zakładała tolerancje religijną na obszarze całego państwa. Był to kolejna decyzja, która zapewniła mu poparcie wśród uprzywilejowanych warstw - tym razem duchownych. Za sprawą takich metod monarchia perska zyskała akceptację górnych warstw społecznych pobitych ludów, a to nadało perskiemu panowaniu większą stabilizację i spoistość wewnętrzną.

Podział administracyjny olbrzymiego, jak na ówczesne czasy państwa, opierał się na stworzeniu urzędów centralnych i prowincjonalnych. Na czele jednostek terytorialnych stał wysoki dostojnik, dobierany spośród arystokracji perskiej lub medyjskiej, który przybierał tytuł satrapy (utworzono 20 satrapii). Miał on za zadanie gromadzić podatki i zapewnić spokój na własnym terenie. Wojsko w danym miejscu znajdowało się jednak pod zwierzchnictwem innej osoby. Dodatkową kontrolę nad satrapami pełnili specjalni urzędnicy podróżujący po kraju i doglądający interesów władcy. Roznoszący rozkazy króla gońcy przebywali z duża szybkością wielkie odległości dzięki sprawnej organizacji systemu dróg.
Centralna kancelaria monarchii mieściła się w stolicy - Suzie. Do jej zadań należało m.in. przyjmowanie posłów obcych państw, wysyłanie własnych oraz przygotowywanie umów i aktów międzynarodowych.

Polityka podatkowa wprowadzona przez Dariusza zagwarantowała mu ogromne zyski kruszcowe, które tylko w drobnej części przeznaczane były na sprawy lokalne. Większość przychodów trafiała wiec o kasy centralnej. Obiegowym środkiem płatniczym w państwie perskim były monety greckie.

Król w państwie perskim posiadał władze niezwykle rozległą. Zgodnie z panującymi wierzeniami był on bowiem wcieleniem bóstwa na ziemi. Wola władców perski nie była zatem niczym krępowana, co powodowało, że rządzili oni despotycznie. Funkcjonująca przy królu rada złożona z przedstawicieli najszlachetniejszych rodów miała jedynie głos doradczy.
Persowie, z oczywistych powodów, byli w oczach władcy ludnością uprzywilejowaną. Dwór królewski w dużej mierze składał się z osób „rodzimego” pochodzenia. W zamian za służbę i zasługi liczyć oni mogli na nadania ziemskie lub wynagrodzenia w złocie. Silną pozycję wśród narodów posiadali również Medowie.

W przypadku perskim, rozwój organizacyjny nie szedł w parze z rozkwitem kultury. Persowie nie tworzyli literatury. Posługiwano się głównie językiem aramejskim (język administracji) oraz elamickim.

Doktryna religijna, jaka rozpowszechnić miała się w państwie perskim, była dziełem Zaratustry. Jej fundamentem był podział na dwie sfery boskie; dobrą, którą uosabiał Ahuramazda oraz złą - Aryman. Bogowie ci skazani zostali na walkę ze sobą, aż do skończenia świata, kiedy to nastąpi zwycięstwo dobra. Człowiek i jego wola są w tę walkę zaangażowane. Tego typu ostro zarysowany dualizm (na dobro i zło) miał wywrzeć wielki wpływ na wierzenia żydowskie, i co za tym idzie, również chrześcijańskie.