Norma ius dispositivum - Ius dispositivum - definicja, opis, przykłady

Ius dispositivum jest pojęciem prawniczym, z łaciny oznaczającym normę względnie obowiązującą, normę dyspozytywną. Względność normy oznacza, że jej ustalenia mogą być zmieniane lub uchylane decyzją zainteresowanych stron, w przeciwieństwie do norm typu ius cogens, czyli norm bezwzględnie wiążących, które nie mogą być zmieniane, nawet za zgodą i wolą obu stron danej umowy czy sprawy.

Normy względnie obowiązujące są rozpatrywane w momencie, gdy strony umowy nie określą w wystarczający sposób swoich zobowiązań i uprawnień, do czego z resztą mają prawo. Gdy strony nie uregulują istotnych dla wzajemnych zobowiązań spraw, stosuje się przepisy właśnie względnie obowiązujące.

Przykładowe normy względnie obowiązujące zawiera trzecia księga Kodeksu cywilnego – księga ta dotyczy m.in. zobowiązań. Normą ius dispositivum jest np. art. 370. Kodeksu cywilnego: „Jeżeli kilka osób zaciągnęło zobowiązanie dotyczące ich wspólnego mienia, są one zobowiązane solidarnie, chyba że umówiono się inaczej”. Oznacza to, że jeśli osoby biorące udział w sprawie nie ustaliły w sposób szczegółowy sposobu postępowania w określonej w normie sytuacji, wymaga się, że postąpią one zgodnie z zapisem Kodeksu cywilnego.

Innym przykładem normy ius dispositivum jest art. 456. Kodeksu cywilnego: „Jeżeli strony zastrzegły w umowie, że spełnienie świadczenia następować będzie częściami w ciągu określonego czasu, ale nie ustaliły wielkości poszczególnych świadczeń częściowych albo terminów, w których ma nastąpić spełnienie każdego z tych świadczeń, wierzyciel może przez oświadczenie, złożone dłużnikowi w czasie właściwym, ustalić zarówno wielkość poszczególnych świadczeń częściowych, jak i termin spełnienia każdego z nich (...)”. W tym przypadku widoczne jest, że normy prawa względnie obowiązującego mogą dotyczyć rozmaitych kwestii, także kwestii finansowych – jeśli oczywiście strony umowy nie uregulują swoich spraw w wystarczająco konkretny sposób. Pominięcie jakiegoś aspektu w umowie skutkuje koniecznością stosowania się do przepisów Kodeksu cywilnego.

Warto dodać, że normy prawa względnie obowiązującego nie mogą dotyczyć np. kwestii karnych, bowiem dla ich wystąpienia konieczne jest istnienie równoprawnych stron danej sprawy.