Jesień Ludów - rozpad Czechosłowacji

Czechosłowacja, podobnie jak Polska, posiada bardzo bogatą tradycję obywatelskiego oporu przeciwko nadużyciom władzy. Już w roku 1977 powstał pierwszy ruch typowo opozycyjny. Celem „Karty 77” była kontrola, czy władza przestrzega ratyfikowanych porozumień helsińskich, zwłaszcza w dziedzinie praw człowieka i obywatela. Pierwszymi rzecznikami owego stowarzyszenia byli m.in. Vaclav Havel oraz Jiri Hajek.

W latach 80-tych opozycja czechosłowacka jeszcze bardziej zintensyfikowała swą działalność. Powstawały kolejne organizacje; aktywny stał się również Kościół Katolicki.

W odpowiedzi władze partii komunistycznej zdecydowały się na nasilenie represji, kierując swą uwagę zwłaszcza na wysoko postawionych działaczy. W drugiej połowie lat 80-tych wielu opozycjonistów, szczególnie tych skupionych wokół Komitetu Obrony Niesłusznie Prześladowanych, znalazło się w więzieniu z wieloletnimi wyrokami. Społeczeństwo nie dało się jednak zastraszyć. W dwudziestą rocznice inwazji Układu Warszawskiego na Czechosłowację, na ulice wyległy tłumy, co oczywiście spotkało się z brutalną reakcją ze strony milicji. Podobne wydarzenia miały mieć miejsce również rok później.

Decydujący miał być listopad 1989 roku. Wtedy to krwawe interwencje milicji (17 listopad – demonstracja studencka) tak rozjuszyły całe społeczeństwo, że zewsząd docierały do władzy głosy oburzenia – 27 listopada zarządzono dwugodzinny strajk generalny.

Masowość protestów zmusiła komunistów do rozpoczęcia rokowań z utworzonym kilka dni wcześniej przez opozycję Forum Obywatelskim (w jego skład wchodziły m.in. „Karta 77”, Ruch Swobód Obywatelskich, Komitet Helsiński). Równocześnie dokonywały się roszady w samej partii – na jej czele stanął Karl Urbanek. Zmuszono również do rezygnacji z urzędu prezydenta Gustawa Husaka.

Na początku grudnia, w wyniku negocjacji (pod presją antykomunistycznych demonstracji), powołany został rząd porozumienia narodowego. W jego składzie znaleźli się zarówno przedstawiciele partii komunistycznej, jak i opozycji.

29 grudnia Czechosłowackie Zgromadzenie Narodowe pod przewodnictwem inicjatora „praskiej wiosny” Aleksandra Dubczka, wybrało na urząd prezydenta Vaclava Havla.

Do pierwszych wolnych wyborów Czechosłowacy przystąpili 8 i 9 czerwca 1990 roku. Przy niezwykle wysokiej frekwencji sukces odniosły największe partie opozycyjne; Forum Obywatelskie i Stowarzyszenie Przeciwko Przemocy. Rządzący dotychczas komuniści zadowolić się musieli zaledwie 15% głosów. Jednocześnie dały o sobie znać kwestia do tej pory tłumiona – nacjonalizm. Problematyczne w najbliższym czasie stało się nawet ustalenie nazwy w pełni niepodległego państwa.