Przemyślidzi na tronie polskim

Historia dynastii Przemyślidów (wywodzących się od księcia czeskiego Przemysła) na tronie polskim zawiera się w kilkunastu latach na przełomie XIII i XIV wieku. Co prawda, pewne źródła wskazują, że w już roku 1085 cesarz Henryk IV obdarzył tytułem króla polski Wratysława, lecz w rzeczywistości włada ten nigdy nie posiadał władzy na tych terenach. Zatem pierwszym przedstawicielem dynastii czeskiej koronowanym w Krakowie był w roku 1291 Wacław II.

Wacław tron paryski objął w 1285 roku, siedem lat po tragicznej śmierci Otokara. Rodzinne ziemie Czech i Moraw otrzymał wtedy w lenno od króla rzymskiego Rudolfa I Habsburga. Sojusz Czecha z Habsburgiem powodował, iż jedynym możliwym kierunkiem ekspansji stała się Polska. Kilkuletnie zaangażowanie w wewnętrzne sprawy Piastów zaowocowało w roku 1291.

Wacław, który dysponował w owym czasie pokaźnymi siłami, niezaniepokojony przez słabszych Piastów dotarł do Krakowa. Choć władza Czecha miała być respektowana przez część władców polskich, to jednak reszta, na czele z Przemysłem II i Władysławem Łokietkiem nie zamierzała rezygnować z walki o Małopolskę. Do konfrontacji między Wacławem i Przemysłem nigdy jednak nie doszło, gdyż ten ostatni, w roku 1296 został zamordowany.

Rozszerzanie władzy Wacława następował jeszcze szybciej po roku 1297, gdy przez Habsburga uznany został za króla Czech. Umożliwiło to Przemyślidzie doprowadzenie do konfliktu z Łokietkiem i opanowanie Wielkopolski, Kujaw Brzeskich, oraz Pomorza Gdańskiego. W roku 1300 arcybiskup gnieźnieński koronował Wacława na króla Polski. Rezydując w stołecznej Pradze, Wacław II nie zaniedbywał spraw polskich. Jego władza oparta została na urzędzie starosty. Urzędnicy ci czuwali nad bezpieczeństwem powierzonych im terenów, zarządzali dobrami królewskimi i ściągali podatki. Niechęć polskich możnych budziła jednak polityka personalna władcy, który oparł swe rządy o niemieckich przybyszów, minimalizując jednocześnie znacznie polskich doradców. W latach 1303-1304, wykorzystując zaangażowanie Przemyslidy w sprawy węgierskie, polska opozycja z inspiracji Łokietka zwierała szeregi – udało się Polakom opanować Wiślicę.

W roku 1305, po długiej chorobie, w wieku zaledwie 34 lat, Wacław II zmarł. Wobec niepowodzeń ostatnich lat, swojemu synowi Wacławowi III zostawił państwo otoczone ze wszystkich stron. W Polsce po śmierci Wacława ziemie Małopolski stopniowo przechodziły pod panowanie Łokietka.

Usamodzielnili się również władcy polscy na Kujawach, natomiast Wielkopolska zajęta została przez skonfliktowanych ze sobą Henryka III głogowskiego i Bolesława III Rozrzutnego. Tym niemniej młody Przemiślida nie zamierzał odpuszczać sobie Polski. Pomóc miały traktaty sojusznicze zawarte z książętami górnośląskimi, Brandenburgią i Krzyżakami. Nie zahamowały one jednak kurczenia się terenów Wacława III. Przywrócenie władzy mogło się odbyć jedynie za sprawą wyprawy zbrojnej. Tej jednak młody Wacław III nie zdążył zorganizować, gdyż został zamordowany w Ołomuńcu przez niemieckiego żołnierza – Konrada z Botenštejnu.

Wacław III był ostatnim władcą czeskim z dynastii Przemyślidów, rządzącej Czechami. Od przyrodniego brata Wacława II – Mikołaja I wywodzić się miała dynastia książąt śląskich.
Agresywna polityka Wacława II w Polsce oceniana jest niejednoznacznie. Przez niektórych uważana za brutalną okupację, przyczynić się miała do procesów zjednoczeniowych, które zwieńczone zostały działaniami Łokietka i Kazimierza Wielkiego.