Konserwatyzm - Edmund Burke - poglądy, biografia polityczna

Edmund Burke urodził się 12 stycznia 1729 r., a zmarł 9 lipca 1797 r. Z pochodzenia Irlandczyk, znakomitym filozof i polityk, stworzył ideę konserwatyzmu.

Burke urodził się w Dublinie, w Irlandii. W 1766 r. rozpoczął działalność parlamentarną. Należał do partii Wigów i bardzo szybko stał się niemalże jej liderem. Edmund Burke był nieprzejednanym krytykiem rewolucji francuskiej, którą winił za upadek tradycyjnych wartości. Burke analizował również działalność amerykańskich buntowników przeciwko Anglii. Wolność o niepodległość Ameryki budziła w Burke'u mieszane uczucia. Z jednej strony doceniał tradycyjne wartości rewolucji, które odwoływały się do anglosaskiego prawa. Wigowie jednak nie zrozumieli idei amerykańskiej rewolucji i nie poparli jej otwarcie. Właśnie Wigowie doprowadzili do ostatecznego fiaska w rozmowach między Anglią a Ameryką, gdyż mieli całkowicie odmienną wizję amerykańskiego ideału wolności.

W 1790 r. Burke wydał dzieło pt.: „Rozważania o rewolucji we Francji”. Dzieło to dało podwaliny pod ruch konserwatywny i zakończyło epokę oświecenia. Książka przyczyniła się do powstania konserwatyzmu ewolucyjnego. Burke widział możliwość zmian ustrojowych, gdyż dostrzegał niezrozumienie między pokoleniami, stąd też doktryna konserwatyzmu ewolucyjnego była w stanie akceptować powolne zmiany na drodze ewolucji. Natomiast rewolucja dla Burke'a była zaprzeczeniem ciągłości historycznej i prowadziła do upadku i zerwania państwowości. Rewolucja według Burke tworzyła tylko sztuczny problem, burzyła wszystko po to, by budować na nowo. Burke nie akceptował takiej możliwości. Mimo wszystko jednak widział pewne plusy w rewolucji, nazwał je „zdobyczami rewolucji” i próbował włączyć do swojej doktryny. Tego typu spojrzenie na idee konserwatyzmu spotkało się z ostrym sprzeciwem innych konserwatystów, tych tradycjonalistycznych, takich jak Joseph de Maistre.

Burke pomylił się co do samej rewolucji, chciał dać jej szansę, niestety po rządach terroru wprowadzonych przez jakobinów niemal całkowicie pogrążył swoje stanowisko. Przed śmiercią, widząc straszliwe zagrożenie dla idei anglosaskich ze strony jakobinów, obawiał się, że jakobini przybędą do Anglii i rozpoczną również tutaj swój reżim. Wiedział, że francuskie postulaty rewolucyjne nie przetrwają próby czasu. Burke w Anglii polemizował z Thomasem Painem, jednym z późniejszych ojców założycieli Ameryki.

Burke zmarł w 1797 r. jego prochy rozsypano. Poglądy Burke'a nie są dzisiaj oceniane niejednoznacznie. Wielu historyków zwraca uwagę na jego liberalne marzenia. Z jednej strony Burke pisał o tradycji, z drugiej zaś wspominał o wolności, co dało się zauważyć w tym, że zaufał idei rewolucji i pomylił się względem niej. Burke sprzeciwiał się silnej władzy królewskiej, co też niezbyt godzi się z konserwatyzmem. Sprzeciwił się Torysom i popierał rewolucję amerykańską. Burke poza tym dostrzegał możliwość ewolucyjnych zmian ustrojowych, które miały przyczynić się do liberalizacji prawa.

Poglądy Burke'a stanęły w opozycji do poglądów innego konserwatysty, Josepha de Maistre, który był zwolennikiem silnej władzy królewskiej i Kościoła. Przynależność Burke'a do Partii Wigów, która później w XIX w. zmieni się na Partię Liberalną, dla niektórych całkowicie przekreśla jego konserwatyzm. Burka zalicza go się raczej do liberałów, bądź też do przedstawicieli poglądów konserwatywno-liberalnych.