Ustrój polityczny Włoch - charakterystyka

Zasady funkcjonowania współczesnego państwa włoskiego reguluje konstytucja z 1947 roku. Zgodnie z jej zapisami Włochy są republiką parlamentarną. Na czele państwa stoi prezydent wybierany na siedmioletnią kadencję przez kolegium wyborcze (około 1000 osób), w skład którego wchodzą parlamentarzyści obu izb oraz delegaci rad regionalnych. Warunkiem koniecznym do kandydowania na fotel prezydencki jest ukończenie 50 lat oraz wskazanie przez owo kolegium. Prezydent określany jest w ustawie zasadniczej jako głowa państwa i gwarant jedności narodu nie zaś jako jeden z organów władzy (wykonawczej czy ustawodawczej). Tym samym jest niejako samodzielną instytucją państwową. Do uprawnień prezydenta należą m.in.: powoływanie premiera i członków Rady Ministrów, ratyfikacja umów międzynarodowych, zarządzanie wyborów, obwieszczanie ustaw, rozwiązanie parlamentu, ogłaszanie dekretów i rozporządzeń o mocy ustawy, zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi, rozwiązywanie rad regionalnych oraz weto ustawodawcze (polegające na wysunięciu żądania powtórnego uchwalenia ustawy). Prezydent pełni ważną rolę w częstych momentach kryzysów parlamentarnych. 

Naczelnym organem rządowo-wykonawczym jest Rada Ministrów, na czele z premierem. Tworzą ją: premier, 19 ministerstw, ministrowie bez teki oraz szef rządu regionalnego Sycylii (któremu przyznano status ministra). Radzie Ministrów przydzielone są również pewne organy pomocnicze, np. Narodowa Rada Gospodarki i Pracy, Rada Stanu, Trybunał Obrachunkowy. Kompetencje Rady Ministórw obejmują pięć grup: wyznaczanie kierunków dotyczących polityki i administrowania, działalność prawodawczą, uprawnienia wobec regionów, rozstrzyganie sporów kompetencyjnych pomiędzy ministrami oraz nadzorowanie prac ministrów i kontrola nad nimi.

Parlament włoski ma charakter dwuizbowy, tworzą go: Izba Deputowanych oraz Senat. W ich skład wchodzi kolejno 630 deputowanych i 315 senatorów (liczba ta może się zwiększyć w przypadku, gdy prezydent mianuje dodatkowych członków). Kompetencje obu izb są jednakowe, wobec czego możemy mówić o bikameralizmie symetrycznym. Parlament pełni dwie podstawowe funkcje: ustawodawczą oraz kontrolną. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje obu izbom. Ustawy mogą być stworzone w kilku trybach: podstawowym (jest on znacznie uproszczony z jednorazowymi debatami izb; taka procedura stosowana jest w niewielu przypadkach), komisyjnym (kiedy to komisje decydują o kształcie ustawy), mieszanym (projekt ustawy tworzą zarówno komisje, jak i plenum) oraz tzw. nagłym. Funkcję kontrolną nad rządem parlament może sprawować poprzez takie środki jak: interpelacje, debaty parlamentarne, zapytania deputowanych i senatorów, dochodzenia w „sprawach stanowiących interes publiczny”, badanie sprawozdań dotyczących budżetu oraz stałe uprawnienia kontrolne komisji parlamentarnych.