Kraina dzieciństwa - Obraz krainy dzieciństwa w „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza

Adam Mickiewicz, wieszcz narodowy i najwybitniejszy polski poeta doby romantyzmu, wsławił się napisaniem epopei narodowej, za jaką uważana jest książka pt.: „Pan Tadeusz”. Utwór powstał jako wyraz głębokiej tęsknoty za „krajem lat dziecinnych”, kiedy wieszcz przebywał na emigracji. Wiedział, że już nigdy nie powróci do ojczyzny, nie zobaczy miejsc, które kochał tak bardzo. „Pan Tadeusz” z pewnością stanowi w dużej mierze wyraz niepomiernego żalu i pragnienia ujrzenia domu choćby raz jeszcze.

Wieszcz urodził się w Nowogródku na Zaosiu (tereny współczesnej Bułgarii), jednak za jego czasów Nowogródek należał do Litwy. To właśnie do tych okolic powraca pamięcią w „Panu Tadeuszu”. Epopeja narodowa jest wspomnieniem Adama Mickiewicza o kraju lat, na które przypadła jego młodość. W książce ową swoistą, małą Arkadię stanowi Soplicowo – ostoja patriotyzmu i wartości polskich. Soplicowo, jak i jego przepiękne okolice, poznajemy z opisu już w pierwszych strofach utworu:
„(...) Tymczasem przenoś moję duszę utęsknioną
Do tych pagorkow leśnych, do tych łąk zielonych,
Szeroko nad błękitnym Niemnem rozciągnionych;
Do tych pol malowanych zbożem rozmaitem,
Wyzłacanych pszenicą, posrebrzanych żytem;
Gdzie bursztynowy świerzop, gryka jak śnieg biała,
Gdzie panieńskim rumieńcem dzięcielina pała”.

Soplicowo na nowo odkrywamy wraz z przybyciem tytułowego pana Tadeusza do domu po latach nauki w mieście. Bohater zauważa, że w jego kraju lat dziecinnych zmieniło się bardzo wiele, ale najważniejsze rzeczy pozostały niezmienione. Dwór szlachecki rządzi się swoimi zwyczajowymi prawami. Na pierwszym miejscu znajduje się tutaj gościnność – przybysza nikt nie pyta, po co przybył, od razu odprowadza się jego konia do stajni po męczącej podróży. Brama wiodąca do dworku zawsze jest otwarta na oścież, co świadczy o życzliwości gospodarzy wobec niespodziewanych gości.

Jak podkreśla Adam Mickiewicz, Soplicowo – jego mała ojczyzna – to ostoja patriotyzmu i polskości w każdym znaczeniu tego słowa. Po wejściu do dworku, widzimy najpierw zegar kurantowy, który wygrywa „Mazurka Dąbrowskiego” oraz wiszące na ścianach portrety polskich żołnierzy i patriotów, w tym Tadeusza Kościuszki (to po nim główny bohater odziedziczył imię). Soplicowo to dworek szlachecki, w którym przestrzega się zobowiązań wobec tradycji, obyczajów ojców i dziadów. Głównym zajęciem szlachty jest ucztowanie, grzybobranie, polowania. Tego wszystkiego doświadcza człowiek mieszkający w kraju lat dziecięcych Mickiewicza – sam poeta niezmiennie i z nieukojonym żalem tęskni do tej krainy, zupełnego przeciwieństwa życia na wygnaniu, obczyźnie.

Mała ojczyzna Adama Mickiewicza to wyidealizowana, sielankowa Arkadia, w której wszystko ma swoje właściwe miejsce i nic nie jest w stanie zburzyć perfekcyjnej harmonii, jaka tam panuje. To świat oparty na wierze, patriotycznych obowiązkach, polskich zwyczajach, obrzędach. To również idealne miejsce dla każdego młodego Polaka, który powinien nauczyć się tego, że ojczyzna zawsze znajduje się na pierwszym miejscu. Soplicowo staje się tutaj niemal baśniową krainą szczęśliwości, spokoju, łagodności i harmonii.

Adam Mickiewicz nie stroni od mityzacji całej krainy lat dziecinnych, którą niestety utracił raz na zawsze, ale która nigdy nie odejdzie w zapomnienie, choć na zawsze pozostanie daleko od niego samego. „Pan Tadeusz” to książka stanowiąca po części wyraz żalu za minionymi latami, kiedy poeta mógł beztrosko cieszyć się wspaniałymi krajobrazami litewskimi. Litwa stanowi dla niego pocieszenie w trudnych chwilach, jakie niejednokrotnie przeżywał na wygnaniu, jedyny stały punkt oparcia z przeszłości, do jakiego mógł się w swoim cierpieniu odnosić.

Podsumowując, Soplicowo stanowi idealną projekcję raju lat dziecinnych – spokojna wieś przepełniona harmonią, ładem, spokojem, które przejawiały się w książce na każdym kroku, zwłaszcza w lirycznych opisach przyrody. Z pewnością wizja Arkadii, jaką przedstawił wieszcz, jest jedną z najbardziej wzruszających w polskiej literaturze – rozpoznaje ona nostalgię, która pewnie wielu z nas jest bliska.