Adam Mickiewicz „Oda do młodości”, „Do młodych” Adama Asnyka - interpretacja i analiza porównawcza

Adam Mickiewicz napisał „Odę do mlodości” w 1820 r. Utwór był zapowiedzią nadchodzącego nowego porządku, chociaż zbudowany został jeszcze w myśl poetyki oświeceniowej. Wiersz Adama Asnyka pt.: „Do młodych” ukazał się ponad pół wieku później. Wtedy ład zaprowadzony przez romantyzm należał do historii, a pozytywiści bardzo silnie pragnęli podjąć konieczne reformy. Obydwa utwory uważane są za manifesty określonych pokoleń literackich, których celem było realizowanie zupełnie odmiennego programu. Przyjrzyjmy się teraz tym zapowiedziom.

„Oda do młodości” Adama Mickiewicza jest tekstem wcześniejszym, dlatego zacznijmy naszą analizę od niego. Wiersz to przykład liryki bezpośredniego zwrotu do adresata. Nim jest wspominana w tytule młodość, na której cześć napisany został utwór. Cechą charakterystyczną ody jest jej podniosły styl i podniosły język. Gatunek powstał w starożytności, a jego celem było sławienie idei, czasu, wydarzenia oraz osób.

Utwór Adama Mickiewicza został zbudowany na rozróżnieniu między światem młodości a światem starych. Są to dwie zupełnie przeciwstawne rzeczywistości. Podmiot liryczny wciąż zestawia je ze sobą, co powoduje, że odczuwany przez odbiorcę kontrast zostaje pogłębiony. Ten zabieg pozwala nam dostrzec obraz świata starych jako miejsca, w którym wszystko jest gnuśne i pozbawione życia. Poeta przywołuje tak silne środki wyrazu jak „wody trupie” czy „szkieletów ludy”. Starzy są już martwi, nie mogą dokonać niczego wartościowego, są ofiarami powolnego rozkładu. Młodość wznosi poetę ponad ten odrzucający krajobraz.

Nowy świat jest czymś zupełnie innym. Z woli bożej na zgliszczach poprzedniego porządku powstanie teraz miejsce, w którym królować będą nadzieja i piękno. Ziemia zrzuci z siebie „opleśniałą korę” i przypomni sobie lata zieleni. Wszystko stanie się świeże, inspirujące, pobudzające do działania. Młodzi niczym Herkules „urwą łeb hydrze” i „zduszą centaury”. Warunkiem tego jest stawianie sobie wysokich celów, „sięganie tam gdzie wzrok nie sięga”.

Określenie „starzy” dotyczy oczywiście wyznawców oświecenia. To za ich „kadencji” świat został skuty „lodem nieczułości”. To oni trwali w swoim samolubnym uwielbieniu wiedzy. W końcu to oni przypominają tego skorupiaka, który jest „sam sobie sterem, żeglarzem, okrętem”. Wizja przedstawiona przez Mickiewicza jest mocno krzywdząca dla tych pokoleń. Jednak romantyzm miał wprowadzić kult intuicji, wiary i uczucia. Aby to stało się możliwe, trzeba było kategorycznie przekreślić dorobek poprzedników, który bazował na wiedzy i naukowym poznaniu.

„Do młodych” Adama Asnyka jest wierszem programowym następnego pokolenia, czyli pozytywistów. Poeta nie zwraca się do potęgi młodości, ale próbuje wpłynąć na określonych ludzi. Warto także dodać, że podmiot liryczny różni się od występującego w „Odzie do młodości” tym, iż nie utożsamia się z adresatami swojego przesłania. Nie woła „młodości dodaj mi skrzydeł”, ani nie wypowiada się w liczbie mnogiej („my”). Adam Asnyk urodził się zaledwie osiem lat po Powstaniu Listopadowym. Jego duchowość kształtowały więc czasy romantyzmu, dlatego zapewne nie czuł się pełnym pozytywistą.

Młodzi, czyli kontynuatorzy dzieła postępu, muszą rozpalić pochodnie wiedzy. Tylko one rozgonią mroki niewiedzy i zabobonów. Ich zadaniem jest wypracowywać nową jakość życia, pokonywać kolejne wyzwania, przetrzeć nieuczęszczane szlaki. Osiągnięcie celu będzie możliwe dzięki ponownemu postawieniu w centrum wartości jaką jest prawda. Ta pozytywistyczna prawda musi być weryfikowalna naukowo. Społeczeństwo musi być budowane na trwałych i sprawdzonych fundamentach.

Również w tym utworze widoczny jest podział na młodych i starych, czyli dwa pokolenia - pozytywistów i romantyków. Pierwsi są piastunami światła wiedzy, ich obowiązkiem jest rozgonienie „legendowej mgły”. Drudzy to właśnie ci, którzy tę mgłę rozsiali. Podmiot liryczny nie nawołuje jednak do przekreślania ich dorobku. Prosi o szacunek dla ich ołtarzów, ponieważ droga do przodu nie prowadzi przez zaprzeczenie przeszłości, ale poprzez jej owocną interpretację. Praca wykonana przez romantyków nie jest bez znaczenia, gdyż to ona stanowi podwaliny dla rozwijającego się pozytywizmu. Stąd te slowa: Ale nie depczcie przeszłości ołtarzy, / Choć macie sami doskonalsze wznieść; / Na nich się jeszcze święty ogień żarzy…”

Wspólną cechą tych wierszów jest fakt, iż są one zapowiedzią i pochwałą nowej epoki. Poeci przeprowadzają ją w sposób zupełnie inny. Adam Mickiewicz bezlitośnie krytykuje oświecenie będące okresem samolubnego zapatrzenia w wiedzę, bezuczuciowości oraz stagnacji. Bardzo wyraźnie kontrastuje z nim nową siłę młodości wznoszącą ponad ten poziom. Adam Asnyk jest o wiele bardziej oszczędny w uczuciach oraz środkach wyrazów. Oczywiście jest zwolennikiem nowego ładu, ale stara się odwieść jego wyznawców od niszczenia ołtarzów przeszłości.

Różnice widoczne są także w budowie. „Oda do młodości” została zbudowana w sposób nieregularna. Występuje duża rozbieżnosć między rozmiarem strof oraz ilością sylab w wersach (od trzech do trzynastu). Rzuca się w oczy również nieregularność rymów (np. w pierwszej strofie: abcaacb). Taka budowa doskonale oddaje emocjonalność utworu oraz jego dynamiczny, kontrastujący z klasyczną formą, charakter. „Do młodych” ma kształ regularny oraz skomponowany jest w sposób bardziej statyczny (co nie oznacza, że monotonny). Mamy tutaj pięć strof i wszystkie liczą po pięć wersów. Układ sylab jest następujący: 11,10,11,11,7, a rymy wyglądają tak: abaab. Krótsze linijki powodują upodobnienie wiersza do wygłaszanego z ambony przemówienia, gdzie mówca odpowiednio moduluje tekst, by skłonić do przemyśleń.

Obydwa wiersze mają ten sam cel - wspierać młodość i podażającą wraz z nią nową jakość. Poeci realizują te postulaty w odmienny sposób. Może to świadczyć nie tylko o cechach ich osobowości, ale także o sposobie przejścia z jednego sposobu myślenia do drugiego. Przeskok z oświecenia do romantyzmu był gwałtowny, natomiast z romantyzm zmieniał się w pozytywizm stopniowo i powoli.