Wykładnia prawa - wykładnia prawa i jej rodzaje - omówienie

Pod pojęciem wykładni prawa rozumiemy wszystkie operacje myślowe, które mają za zadanie odkodować znaczenie normy prawnej (zapisanej w postaci przepisu prawnego). By prawidłowo zrozumieć (wydobyć) normę prawną niezbędne jest posiadanie odpowiedniego warsztatu prawniczego - trzeba mieć przyswojoną odpowiednią wiedzę prawniczą, znać język prawny oraz sprawnie posługiwać się językiem prawniczym. Przy interpretowaniu norm prawnych musimy być świadomi, iż reguły interpretacji nie są dane raz na zawsze. Przeważnie jest bardzo mało zasad odkodowywania, które nie ulegają zmianie wraz ze przeobrażaniem się koncepcji wykładni.

Z punktu widzenia działania społecznego wyróżniamy dwa duże typy wykładni: wiążący (oficjalny) oraz niewiążący (nieoficjalny). Wykładnia wiążąca (czyli mająca moc wykonawczą) przynależy tylko niektórych organom i instytucjom państwowym, nie każda osoba odkrywająca wykładnię nadaje jej wiążący charakter, mimo iż sama jej interpretacja może być prawidłowa. W przypadku niewiążącej wykładni rozróżniamy dwa rodzaje podmiotów, które jej się podejmują: profesjonalny (tu zaliczamy profesorów prawa i innych przedstawicieli nauki prawa) oraz potoczny (mamy tu do czynienia z interpretacjami nie prawników, ale zwykłych osób). Natomiast podział podmiotów dokonujących wykładni wiążącej jest znacznie bardziej skomplikowany. Mówimy tu o wykładni legalnej (dokonują jej organy posiadające kompetencje do tego; ta dzieli się dodatkowo na ogólną i urzędową), autentycznej (wykonują ją organy, które tworzyły dany akt prawny) oraz praktyczną (mającą miejsce już podczas stosowania prawa przez organy władzy; może się to dokonać np. w przypadku odwołania się do instytucji odwoławczej, która ma ponownie określić wykładnię). Kolejny podział wykładni następuje ze względu na metodę. Tu mówimy m.in. o wykładniach: logicznej (uwzględnia zasady logiki i analogii przy interpretowaniu), funkcjonalnej (rozpatrujemy zgodnie z funkcją przepisu prawnego), celowościowej (ze względu na cel przepisu), prowspólnotowej (podstawą interpretacji jest tu prawo unijne), językowej (analizujemy język przepisu) oraz systemowej (badamy system prawa, w którym istnieje przepis). Kolejne kryterium zróżnicowania wykładni uwzględnia uzyskany efekt operacji myślowych. Mówimy tu o wykładni dosłownej (literalnej), rozszerzającej (interpretatio extensiva) oraz zawężającej (interpretatio restrictiva). Wreszcie można wyróżnić jeszcze jeden typ wykładni, który uwzględnia reguły wnioskowania prawniczego. W ramach tego podziału funkcjonuje pięć rodzajów wykładni: rozumowanie a contratio, rozumowanie z celu na środki, wnioskowanie a fortiori, rozumowanie a simili oraz wnioskowanie reductio ad absurdum.