Ustrój polityczny USA – charakterystyka

Stany Zjednoczone Ameryki Północnej tworzą państwo federalne, złożone z 50 stanów (na czele których stoją gubernatorzy) oraz Dystryktu Kolumbii. Konstytucja USA została ustanowiona w 1787 roku i składa się z 7 artykułów oraz 27 poprawek. Jest ustawą zasadniczą o bardzo sztywnym charakterze (trudno ją zmienić). Dodatkowymi źródłami prawa są orzeczenia Sądu Najwyższego, akty prawne prezydenta oraz umowy międzynarodowe. 

W przypadku Stanów możemy mówić o prezydenckim ustroju politycznym, bowiem głowa państwa pełni jednocześnie funkcję szefa rządu (nie ma instytucji premiera). Kandydatem na prezydenta może być każdy obywatel amerykański, który osiągnął 35 rok życia i posiada prawa wyborcze. Wybory są w tym przypadku pośrednie – obywatele wybierają jedynie elektorów, którzy z kolei decydują o wyborze głowy państwa. Kadencja prezydenta trwa 4 lata, z możliwością jednej reelekcji. Prezydent tworzy swój gabinet z 11 sekretarzy stanu (sam ich powołuje, za zgodą 2/3 Senatu), którzy pełnią funkcję jego doradców i nie posiadają własnych kompetencji. Prezydent za swoje działanie jest odpowiedzialny prawnie i może zostać postawiony w stan oskarżenia przed Senatem (procedura impeachmentu pozwala na usunięcie go ze stanowiska). 

Do jego uprawnień należą m.in. zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi, stanowienie praw (poprzez wydawanie rozporządzeń, dyrektyw i zarządzeń), prawo łaski, prawo weta (kieszonkowego i zawieszającego), mianowanie wysokich urzędników, decyzje o wprowadzeniu stanu wojennego lub wojny, kierownictwo polityką zagraniczną (może podpisywać umowy międzynarodowe, ale za zgodą Senatu) oraz nominacja sędziów Sądu Najwyższego i innych.

Obok prezydenta funkcjonuje również Kongres (jako władza ustawodawcza), który tworzą dwie równorzędne izby (bikameralizm symetryczny): Izba Reprezentantów (przedstawicielstwo narodu) oraz Senat (przedstawicielstwo stanów). Pierwsza z izb składa się z 435 osób wybieranych na okres dwóch lat. Jej pracami kieruje spiker (wybierany jest spośród członków największej partii). Izba Reprezentantów reguluje kwestie finansowe. Natomiast Senat tworzy 100 przedstawicieli poszczególnych stanów (po dwu z każdego). Jego kadencja trwa 6 lat, ale co dwa lata następuje wymiana 1/3 senatorów. 

Przewodniczącym Senatu jest wiceprezydent. Sprawy bieżące państwa rozpatrywane są na posiedzeniach 16 komisji. Najważniejszą funkcją Senatu jest prawo sądzenia wysokich urzędników państwa, włącznie z prezydentem USA. Kongres posiada następujące kompetencje: nakłada podatki, zaciąga pożyczki, reguluje sprawy handlu z innymi państwami, tworzy armię, zatwierdza kandydatury prezydenta na wyższych urzędników państwowych, ratyfikuje umowy międzynarodowe oraz ma prawo emisji pieniądza.