Prawo – funkcje prawa – charakterystyka

Prawo jest jednym z najważniejszych elementów niezbędnych do funkcjonowania państwa. Wpływa na niemal wszystkie dziedziny życia obywateli – politykę, gospodarkę, kulturę itp. Istnienie i odpowiednie zastosowanie prawa zapewnia ład i porządek w społeczeństwie. Jak już wspomniano prawo dotyka wielu dziedzin, wobec czego jego funkcje są równie rozległe. Podstawową funkcją systemu prawnego jest regulacja życia społecznego (funkcja stabilizacyjna). 

Spełnia to zadanie przede wszystkim poprzez usuwanie bądź niwelowanie niepożądanego postępowania, nierespektującego przepisów prawnych. Takie działanie wpływa bezpośrednio na stabilizację systemu i utrzymanie ładu w państwie, a także buduje poczucie bezpieczeństwa. Jednak, aby wyeliminować proceder łamiania prawa trzeba opracować system kar, jakim będą podlegały osoby przekraczające przepisy i dokonujące przestępstwa. Muszą zatem istnieć pewne środki odstraszające, które wynikają z zasady, iż każde przestępstwo będzie ukarane. Tworząc system kar, państwo realizuje represyjną funkcję prawa, której uzupełnieniem jest funkcja kontrolna (jej podstawowym celem jest sprecyzowanie, jakie postawy ludzi są dozwolone, a jakie zabronione i obarczone konsekwencją prawną).

Wyżej wspomniane funkcje mają za cel przede wszystkim utrzymanie ładu społecznego, politycznego czy gospodarczego. Jednak rola prawa jest znacznie szersza, dotyczy również kwestii kształtowania odpowiednich postaw obywatelskich. Pełni zatem funkcję wychowawczą i kulturotwórczą. Prawo kształtuje odpowiednie postawy społeczne, uczy, by nie łamać aktów prawnych oraz motywuje do zachowań zgodnych z przepisami, np. do jazdy samochodem zgodnie z przepisami kodeksu ruchu drogowego. Natomiast funkcja kulturotwórcza polega w głównej mierze na integracji społeczności, podtrzymywaniu ciągłości historycznej narodu i państwa oraz wyznaczaniu zachowań zgodnych z określonym poziomem kultury.

Kolejna funkcja, ochronna, polega na ochranianiu powszechnie uznanych i respektowanych norm i wartości. Prawodawstwo stoi również na straży przestrzegania praw i wolności człowieka. Rozgranicza prerogatywy państwa od uprawnień obywateli, wynikających z przynależnych ich osobom praw naturalnych. Prawo musi być tak stanowione, by nie przekraczało wolności osobistej, jednocześnie wyznacza normy prawne, które dają podstawy działania państwa wobec obywatela. Z jeszcze nie wspominanych funkcji warto wymienić rolę dystrybucyjną (polegająca na regulacji przepisów dotyczących rozdziału dóbr i świadczeń, np. podatków, zapomóg czy becikowego), organizacyjną (ustala i porządkuje zakres działania organów państwowych i różnego typu instytucji publicznych) oraz dynamizującą (wprowadza zmiany porządku prawnego, które z kolei pociągają za sobą przeobrażenia na różnych obszarach życia społecznego, np. w edukacji).