Konserwatyzm – konserwatyzm w Anglii. Partia Konserwatywna w Wielkiej Brytanii

Konserwatyzm angielski narodził się pod koniec XVII w. za sprawą Partii Konserwatywnej, której początek dało stronnictwo Torysów. Torysi byli ugrupowaniem politycznym, które reprezentowało interesy mieszczaństwa, opowiadało się za tradycją i kościołem. Angielscy konserwatyści podkreślali znaczenie rodziny, narodu i państwa. W ekonomii promowali ideę wolnego rynku i własności prywatnej jako najważniejszej wartości.

Prekursorami angielskiego konserwatyzmu byli m.in. David Hume – filozof i historyk, twórca sceptycyzmu, William Pit Młodszy – premier Wielkiej Brytanii, a także – filozof i ewolucjonista Herbert Spencer, który stworzył koncepcję darwinizmu społecznego.

W 1834 r. Torysi przemianowali się na Partię Konserwatywną. Konserwatyzm angielski zaczął czerpać inspirację i programy ideowe z myśli Edmunda Burke'a, irlandzkiego filozofa i polityka. Edmund Burke stworzył podwaliny dla myśli konserwatywnej, która zaczęła silnie oddziaływać na inne państwa, w tym także na Anglię. Po przekształceniu się torysów w Partię Konserwatywną, rozpoczęli oni próby reform i rozpoczęli głoszenie swoich programów ideowych. Jeszcze w 1834 r. ogłosili pierwszą deklarację programową partii. Program skupiał się na szacunku do tradycyjnych wartości takich jak: godność, wolność, wiara i religia.

Silną opozycję dla konserwatystów stanowili wówczas liberałowie i Partia Pracy, która również zdobywała coraz większy posłuch. W momencie przewagi Partii Pracy, konserwatyści rozpoczęli weryfikację swojego światopoglądu. Na początku XX w. zmienili oni swoje idee programowe, skłaniając się bardziej ku interwencjonizmowi państwowemu i tzw. paternalizmowi. Paternalizm zaczął więc dominować w myśli konserwatystów angielskich. Jest to nurt głoszący, że ludność i jednostki nie są w stanie same kierować swoimi dobrami, przez co potrzebują pomocy innych, np. państwa, które zrobi pewne rzeczy lepiej. W tym momencie państwo otrzymało zielone światło do ingerencji w rynek i ekonomię.

Swoistą ikoną konserwatyzmu angielskiego stał się podczas II wojny światowej premier Winston Churchill. Wygrał on wybory startując z ramienia konserwatystów. Jego polityka jest dzisiaj oceniania przez historyków dosyć dwuznacznie.

Konserwatyści angielscy zaczęli czerpać inspirację z myśli Hayeka. Friedrich August von Hayek był ekonomistą austriackim, czołową postacią ekonomii wolnego rynku. Konserwatyści przyjęli z myśli Hayeka pewne idee, które proponował, zwłaszcza koncepcję porządku naturalnego i zasady swobodnej ekonomii.

Punkt zwrotny w działalności Partii Konserwatywnej nastąpił, kiedy na czele partii stanęła Margaret Thatcher. W 1976 r. objęła ona przywództwo w partii. W 1979 r. objęła stanowisko premiera i rozpoczęła szereg gruntownych reform, które później zostały określone mianem „thatcheryzmu”. Konserwatywny program Margaret Thatcher zakładał mocny liberalizm ekonomiczny, politykę monetarną, doprowadził do prywatyzacji większości gałęzi przemysłu. Thatcher odrzucała też integrację europejską i centralizację państwową. Ponieważ jako przywódczyni Partii Konserwatywnej wpłynęła znacząco na rozwój konserwatyzmu angielskiego, stała się poniekąd ikoną konserwatystów i została określona mianem „żelaznej damy”. W 1990 r. Thatcher zakończyła swoje rządy, a nowy lider – John Major – diametralnie zmienił politykę partii, sprowadzając ją wprost do traktatu z Maastricht i idei wspólnoty europejskiej. Konserwatyści angielscy ostatecznie utracili władzę w 1997 r. Kolejne wybory nie przyniosły żadnych rezultatów.

Konserwatyzm do dzisiaj stanowi w Wielkiej Brytanii znaczący ruch polityczny, obecnie na czele konserwatystów angielskich stoi David Cameron, który od 2010 r. pełni funkcję premiera. Obecnie konserwatyzm angielski przeżywa swój renesans, jego idee są nadal rozwijane przez współczesnych myślicieli, zaczyna dominować nurt ekonomii wolnego rynku i kapitalizmu gospodarczego. Konserwatyści zaczynają korzystać z myśli tzw. Szkoły Austriackiej, Murray’a Rothbarda i Ludwiga von Milesa, co coraz bardziej zbliża ich do sojuszu ze środowiskiem libertarian.