Motyw śmierci w literaturze - Motyw śmierci w twórczości Charlesa Baudelaire'a. Opracowanie

Motyw śmierci, jest tak stary, jak ludzkość. Zjawisko to jest w dalszym ciągu niewyjaśnione i niepoznane przez ludzi, którzy żyją. Co prawda, stwierdzenie przyczyny zgonu, nie stanowi już najmniejszego problemu, lecz nie to jest meritum umierania. Zatrzymanie akcji serca to tylko akt przejścia z jednej strony na drugą. O ile świat żywych jest nam znany, o tyle o krainie umarłych nie wiemy niczego.

Śmierć przedstawiana była w literaturze, i w ogóle w sztuce, za pomocą licznych alegorii. Najbardziej znaną jest kostucha, nosząca kaptur i dzierżąca w kościstej dłoni kosę, którą ucinała głowy grzesznikom. Przywołać tu możemy chociażby średniowieczny taniec ze śmiercią, która wiodła za sobą ludzi różnych stanów, płci i wieku. Od dawna wiadomo też, że człowiek nie może się przed nią bronić, ani wyprosić u niej łaski. Jedno można o niej powiedzieć, mianowicie, że w życiu nie ma pewniejszej rzeczy niż śmierć. Od człowieka zależy czy pogodzi się z tym faktem, czy będzie starał się oddalić od siebie posępne wizje.

O tym, że śmierć jest między nami, mówi wiersz pt.: „Danse macabre” . Śmierć jest tu przedstawiona, jako piękna kobieta. Ubrana w suknię, rękawiczki i pantofelki, z bukietem wonnych kwiatów. Podmiot liryczny fascynuje się jej osobą. Pała do niej rządzą, uwielbieniem. Sceny epatują erotyzmem i zachwytem nad „kobietą”. Miejsce, w którym rozgrywa się akcja wiersza, to bal. Tanecznicy nie zwracają na nią uwagi. Zdają się zapomnieć, że życie nie trwa wiecznie. Śmierć przypomina, że przyjdzie po każdego. Nawet jeśli nie zdajemy sobie z tego sprawy, ona ociera się o ludzi, zawsze jest blisko. Podmiot liryczny mówi, że „przeciw urokom śmierci nie ma amuletu”. Jej przedstawienie w omawianym utworze odbiega dalece od tradycyjnego jej obrazowania. Pozbawiona została swoich atrybutów: kaptura i kosy. Zamiast tego, poeta upina jej włosy, w dłoń wkłada bukiet kwiatów. Śmierć nie przychodzi do grzesznika, aby go pouczać tak, jak np. w „Rozmowie Mistrza Polikarpa ze śmiercią”. Baudelaireowska śmierć tańczy między uczestnikami balu, który zresztą jest metaforą życia. Przypomina ona jedynie o swojej obecności między ludźmi, którzy odwracają od niej wzrok i drwią z niej, zapamiętali w uciechach i rozrywkach życia. Przypomina, zwracając się do nich, że „śmierć waszym losem”.

W wierszu pt.: „Dwie Dobre Siostry” poeta ukazuje Rozpustę i Śmierć. Określa je jako „przyjemne panny”. Kostucha jest siostrą Rozpusty. To jeszcze bardziej trywializuje jej obraz, osłabia srogi wizerunek. Przymiotnik „dobre” sprawia, że nabiera ona łagodności. Jest to jedynie gra pozorów. Można nawet zaryzykować stwierdzenie, iż takie przedstawienie śmierci jest nieco ironiczne. Ta niejednoznaczność uwyraźnia się w jeszcze jednym wierszu, pt. „Alegoria”, gdzie te same postaci, Rozpusta i Śmierć, nazwane zostały przez poetę potworami. Myślę, że autor nie uważał śmierci za zjawisko pozytywne. Tajemnicze owszem, ale jak wiadomo, Baudelaire’a fascynowało wszystko, co skrywało w sobie tajemnicę. W wierszu pt. „Litania do Szatana” artysta zwraca się do niego słowami: „który śmierć zapłodniwszy, swą oblubienicę”. Znaczy to, że kostucha wchodzi w relacje z siłami nieczystymi.

Śmierć w utworach autora „Kwiatów zła” jest mocno spersonifikowana. Posiada ludzkie cechy, a zwłaszcza kobiece. Kusi, jest ponętna. Tak najczęściej przedstawia ją poeta. W wielu utworach mamy wrażenie, jak gdyby artysta był z nią za pan brat, nie bał się jej. Ujawnia uczucia i popędy, które do niej żywi. Czy jest to jednak tęsknota za śmiercią? Myślę, że poniekąd tak, ale w głównej mierze chodzi mu o poznanie jej sekretu, otrzymania wiedzy, której nikt inny posiąść nie może.