Język i naród - język narodowy. Omówienie zależności między pojęciami języka i narodu

Zachodzi bezsprzeczna relacja między narodem i jego językiem, bowiem język jest elementem konstytuującym naród, to jeden z jego podstawowych wyróżników. W klasycznej definicji narodu znajdziemy stwierdzenie, iż jest to pewna grupa osób, które łączy wspólna historia, kultura, religia, język albo pochodzenie etniczne, i która posiada świadomość narodową.

Jednak czy można powiedzieć, iż naród nie będzie istniał bez własnego języka? Okazuje się, że nie. Wiele narodów świata nie posiada swojego, niepowtarzalnego i wytworzonego przez własnych obywateli w procesie dziejowym języka – tak jest w przypadku Stanów Zjednoczonych (obywatele tego kraju posługują się językiem angielskim) czy państw Ameryki Południowej, które za oficjalny język przyjęły głównie hiszpański lub portugalski. Warto wspomnieć także o narodzie żydowskim, który żyjąc w diasporze, posługuje się wszystkimi językami świata, w zależności od tego, w jakim kraju mieszka ludność żydowska. Spójrzmy na inny przykład – maleńkie państwo Luksemburg posiada aż trzy języki urzędowe. Jednak osoby mieszkające tam podkreślają, iż tylko język luksemburski jest uważany za ojczysty, wyrażający narodowość Luksemburczyków.

Część badaczy twierdzi, iż w języku odzwierciedla się „dusza” narodu, jego mentalność i charakter. Głównym propagatorem takiego poglądu był Wilhelm von Humboldt. Czy jednak odnosi się to języków, którymi posługuje się kilka narodów? Czy oznaczałoby, że skoro porozumiewają się w jednym języku, to wszystkie one posiadają szereg cech wspólnych? Trudno bezkrytycznie przystać na taką opinię. O tym, jakim językiem będzie się posługiwał dany kraj, decydują bowiem różne czynniki, także polityczne. Ludność Ameryki Łacińskiej używa języka hiszpańskiego, ponieważ jest to język kolonizatorów, niejako narzucony. Poglądu Humboldta w nieznaczny sposób broni fakt, iż nawet jeśli jakiś nowy naród przyjmuje za swój język ojczysty innego narodu, to z czasem wytwarzają się pewne różnice językowe, przejawiające się choćby w sposobie wymowy, powstawaniu nowych zwrotów czy struktur językowych. Przykładowo język angielski różni się w wielu przypadkach od swojej amerykańskiej odmiany.

Bez wątpienia język jest czynnikiem narodotwórczy, pozwalający na różnicowanie narodów, ale nie odnosi się to do wszystkich przypadków. Dla niektórych nacji ma on większe znaczenie niż dla innych, a wynika to przede wszystkim ze sposobu tworzenia się narodu. Jeśli język wykształcał się wraz z powstawaniem świadomości narodowej, w pewnym procesie narodotwórczym, wówczas ma on silniejszą pozycję we wspólnocie i rzeczywiście może oddawać jej charakter. Posługiwanie się jednym językiem wytwarza poczucie wspólnoty, więzi, choćby przez fakt, iż w takim przypadku nie występują bariery językowe, tak ważne w procesie komunikowania się. Język jako twór społeczny jest także wyrazem sposobu widzenia świata przez poszczególne narodowości. Szczególnie wyraźnie widać to przy badaniach językowego obrazu świata różnych narodów.