Naród a grupa etniczna - porównanie (podobieństwa i różnice)

Naród tworzy określona zbiorowość posiadająca poczucie tożsamości, łączności z pewną kulturą, tradycją, językiem czy terytorium. Świadomość narodowa, czyli poczucie przynależności, solidarności, jedności z którąś z nacji jest zasadniczym wymogiem zaistnienia narodu. Od innych narodowości mogą odróżniać go wyznawana religia, obyczaje, genealogia, dorobek kulturowy czy historia. Wymienione elementy tworzą dla przedstawicieli danego narodu wartości najwyższe, dlatego są przedmiotem szczególnej troski i kultu ze strony społeczności. A jak jest w przypadku grupy etnicznej? Dokładnie tak samo.

Można powiedzieć, że niemal wszystkie elementy definicji narodu odnoszą się również do grupy etnicznej. Jednak nie są to pojęcia tożsame, wyraźnie oddziela się od siebie te dwa rodzaje wspólnot. Czasem wytyczenie granicy między nimi nastręcza wiele problemów. Dzieje się tak, ponieważ często przyjmuje się, iż grupa etniczna jest wczesnym stadium narodu i po przejściu odpowiednich etapów (jednym z nich jest bycie tzw. protonarodem) przekształca się w określoną nację. Jeśli grupa etniczna, początkowo posiadająca jedynie świadomość etniczną, z czasem wykształci u siebie jakieś zalążki świadomości narodowej, wtedy uruchamia się proces przeradzania się jej w naród. Jest on bardzo długotrwały i nie posiada wyraźnych granic między jedną formą a drugą. W tym przypadku podstawą rozróżnienia między grupą etniczną a narodem będzie posiadanie bądź nie posiadanie dojrzałej świadomości narodowej.

Kolejnym kryterium wymienianym przez naukowców jest liczebność wspólnoty. Naród miałby być tutaj dużą większą zbiorowością niż grupa etniczna. Ciężko jednak przyjąć takie rozumienie tych pojęć, gdyż populacja niektórych narodów wcale nie musi być duża. I wreszcie chyba najbardziej uzasadniony podział (choć także budzący kontrowersje) – kwestia upolitycznienia. Zakłada się, iż naród posiada lub posiadał jakąś formę państwowości i wyobrażenie o niej. Tak więc naród wyraża się w określonym państwie. By móc powiedzieć, iż dana grupa etniczna mogła przerodzić się w naród, musi ona dążyć do suwerenności politycznej. Samo poczucie świadomości etnicznej nie wystarczy, do niego musi dołączyć silne odczucie jedności i odrębności od pozostałych grup etnicznych, a następnie –  wykształcenie się pewnych elit, które zaczynają wyrażać potrzebę suwerenności politycznej i głosić hasła o charakterze niepodległościowym.

Narodziny ruchu narodowowyzwoleńczego świadczą o wykształceniu się świadomości narodowej. Taka grupa staje się tzw. protonarodem, często określanym mianem narodu bez państwa. To nie kończy jednak procesu powstawania narodu, bowiem jest jeszcze kwestia uznania danej zbiorowości za naród na arenie międzynarodowej. Jest to proces polityczny i na jego wynik składa się szereg czynników, nie tylko natury społecznej i etnicznej. We współczesnym świecie istnieje szereg dużych wspólnot, m.in. Kurdowie, Baskowie, Ślązacy, które we własnej świadomości są narodami, jednak za takie nie uznaje ich opinia światowa.