Immunitet - Immunitet parlamentarny - na czym polega immunitet parlamentarny? Definicja, opis, przykłady

Termin immunitet pochodzi z łacińskiego immunitas oznaczającego wolność od obciążeń – współcześnie wiąże się to z wolnością od podlegania odpowiedzialności prawnej. Immunitet przysługuje osobom pełniącym eksponowane funkcje w kraju (posłom, senatorom, prezydentowi, Rzecznikowi Praw Obywatelskich, sędziom itp.), którzy podlegają ryzyku wywierania na nich wpływu czy ograniczania niezależności.

Immunitet parlamentarny jest przyznawany posłom i senatorom na podstawie art. 105 Konstytucji RP. Mimo wielu dyskusji na temat wartości immunitetu parlamentarnego, jakich źródłem są wykroczenia posłów i senatorów (np. jazda pod wpływem alkoholu), immunitet parlamentarny jest rozwiązaniem bardzo potrzebnym i stosowanym nie tylko w Polsce, ale także w wielu innych krajach. Celem immunitetu jest utrzymywanie niezależności posłów i senatorów, gwarantowanie swobody wypełniania mandatu oraz ochrona autonomii parlamentu.

Warto zaznaczyć, że pod pojęciem immunitetu kryją się dwa kluczowe uprawnienia. Jedno z nich jest immunitetem jako takim (o czym niżej), drugie natomiast dotyczy prawa nietykalności osobistej. Nietykalność ta oznacza zakaz aresztowania (lub innego ograniczenia wolności) w czasie pełnienia mandatu. Może do niego dojść wyłącznie za zgodą odpowiedniej izby parlamentu.

W literaturze przedmiotu wyróżnia się dwa główne rodzaje immunitetów – immunitet w znaczeniu formalnym i w znaczeniu materialnym. Ten pierwszy, immunitet formalny, zgodnie z art. 105 ust. 2 Konstytucji RP dotyczy wyłącznie wolności od odpowiedzialności w kwestiach karnych. Działanie immunitetu formalnego sprowadza się do faktu, że od ogłoszenia wyników wyborów do momentu złożenia mandatu przez posła (czyli immunitet formalny ma charakter czasowy) nie może on być pociągany do odpowiedzialności w sprawach karnych. Sprawy rozpoczęte przed wybraniem danej osoby do sejmu na czas pełnienia mandatu poselskiego zostają zawieszone.

Immunitet materialny (inaczej nazywany także immunitetem nieodpowiedzialności lub indemnitetem) dotyczy natomiast szerszych kwestii niż tylko odpowiedzialność karna. Zgodnie z immunitetem materialnym poseł czy senator nie może być pociągany do odpowiedzialności za czyny i działania, jakich podjął się w trakcie sprawowania mandatu, a także po jego wygaśnięciu (za swoje czyny w ramach mandatu poseł odpowiada wyłącznie przed sejmem, senator – przed senatem). W przypadku naruszenia przez posła praw osób trzecich poseł może być pociągnięty do odpowiedzialności wyłącznie za zgodą sejmu (art. 105 Konstytucji RP). Zgodnie z immunitetem materialnym nie można karać i ścigać posła za m.in. wygłoszone przemówienia czy wnioski składane na forum izby.