Nacjonalizm - Roman Dmowski - poglądy, polityka

Roman Dmowski urodził się 9 sierpnia 1864 r., a zmarł 2 stycznia 1939 r. Był wybitnym polskim politykiem i publicystą, twórcą ruchu zwanego Endecją, czyli – Narodowej Demokracji. Od początku swojej działalności był działaczem niepodległościowym, stworzył ideę polskiego nacjonalizmu. W swoich pismach i książkach proponował zjednoczenie wszystkich ziem polskich oraz postulował sojusz z Rosją, obawiał się natomiast Niemiec. Wydał kilka znakomitych książek np. „Myśli Nowoczesnego Polaka i Niemcy”, „Rosja i kwestia polska”.

Dmowski był współuczestnikiem konferencji paryskiej w 1919 r. i sygnatariuszem pokoju w Wersalu. Jego ruch, Endecja, był zagorzałym wrogiem Józefa Piłsudskiego i sanacji. Poglądy Dmowskiego wyrażały się, najprościej rzecz ujmując, w nacjonalizmie. Dmowski opowiadał się za silnym państwem, potępiał słabość i bierność Polaków. Narodowa demokracja stała się oficjalnym programem Dmowskiego i polskiego ruchu narodowego.

Na początku swojej działalności krytycznie odnosił się do chrześcijaństwa, nieco później zmienił poglądy i zaczął podkreślać istotę i rolę Kościoła katolickiego w Polsce. Jedną z bardziej kontrowersyjnych kwestii jest domniemany antysemityzm Dmowskiego. Był widoczny we wszystkich jego pismach, Dmowski obawiał się Żydów, których widział w sojuszu z Niemcami, podkreślał zagrożenie syjonizmem, czyli żydowskim nacjonalizmem, którego obawiał się cały świat. W latach 30. wspierał młodzieżówki narodowe, które bardzo często atakowały mniejszość żydowską. Uważał Żydów za zagrożenie szczególnie istotne, mogące zaatakować Polskę od wewnątrz. Antysemityzm Dmowskiego dzisiaj utrudnia wielu historykom ostateczną ocenę polityka.

Dmowski uległ idei darwinizmu społecznego, analizując go na przykładzie walki narodów, sąsiadujące narody postrzegał jako zagrożenie dla Polski. Dmowski twierdził, że najwyższym dobrem jest dobro narodu. Najbardziej potępiał lewicę i socjalistów, których uważał za wichrzycieli i siły niszczące jedność narodową.

Z jednej strony Roman Dmowski jest jednym z ojców polskiej niepodległości, z drugiej zaś wielu badaczy zarzuca mu formowanie polskiego faszyzmu, jednak w ówczesnych czasach był on zrozumiały, ponieważ obecny we wszystkich krajach europejskich. Warto przypomnieć również, że podczas II wojny światowej wielu działaczy Endecji zmarło z rąk hitlerowskich oprawców, m.in. Jan Mosdorf, twórca Obozu Narodowo-Radykalnego.

Dmowski dla wielu Polaków jest symbolem odzyskania przez Polskę niepodległości, a samą narodową demokrację uważa się za zdrowy odruch w czasie kryzysu narodu polskiego.

Poglądy Dmowskiego zadziwiają niektórych historyków, zwłaszcza niezrozumiałe jest podejście Dmowskiego do Rosji. Dmowski widział w Rosji sojusznika polskiej sprawy, być może wychodził z założenia, że Rosjanie również należą do Słowian; jako zwolennik panslawizmu wolał walczyć o wspólne interesy bliższych Polakom nacji.

Współcześnie poglądy Dmowskiego propaguje Młodzież Wszechpolska, Ruch Narodowo-Radykalny i Narodowe Odrodzenie Polski.