Dekolonizacja - definicja, opis przebiegu, przykłady

Dekolonizacja to zrzekania się przez kolonialistów roszczeń do zajętych terytoriów, co w praktyce oznacza nadanie im niepodległości. Kolonializm, który rozpoczął się tuż po pierwszych „wielkich odkryciach”, trwał nieprzerwanie do 1. połowy XX wieku. Pierwszym uwolnionym państwem był Irak, który w 1932 roku przestał być jedną z posiadłości brytyjskich. Jednak właściwy proces dekolonizacji rozpoczął się po II wojnie światowej, kiedy to niepodległość zaczęły zdobywać masowo kolejne państwa.

Pierwszym etapem było uniezależnienie się kilkunastu państw azjatyckich w latach 1945-1955. Następnie swoich praw dochodzić zaczęły kraje afrykańskie. Po zakończeniu wojny, w Afryce zaledwie trzy państwa posiadały niepodległość – Liberia (od 1847), RPA (1910) oraz Etiopia (1941). Ich śladem chciały podążyć następne. Pierwsza dekolonizacji uległa Libia (1951), potem dołączyły do niej kolejne ziemie afrykańskie. Najwięcej, bo aż siedemnaście, uwolniło się w roku 1960, stąd jego nazwa „Rok Afryki”. Proces nadawania niepodległości krajom afrykańskim trwał aż do 1993 roku, gdy powstała Erytrea (odizolowała się ona od Etiopii; ostatnim zdekolonizowanym państwem w Afryce była zaś Namibia, 1990 r.). Lata 1955-1965 uznaje się zatem za etap drugi dekolonizacji.

Na kolejną falę dekolonizacyjną, czyli etap trzeci, przyszedł czas w połowie lat siedemdziesiątych XX wieku, kiedy rządy autorytarne przestały istnieć w Portugalii (1974) i Hiszpanii (1975). Pozwoliło to na zlikwidowanie imperiów kolonialnych, które należały do tych państw – zdecydowanie więcej miała ich Portugalia. Kraj ten nadawał niepodległość swym posiadłościom jeszcze u schyłku XX wieku (np. Makao – 1999).