Wojna domowa w Grecji - przebieg. Wojna domowa w Grecji 1946-1949

Uznaje się, że wojna domowa w Grecji rozgrywała się w dwóch fazach. Pierwsza faza konfliktu to działania od grudnia 1944 r. do stycznia 1945 r.. Druga część wojny domowej toczyła się w latach 1946–1949.

Podczas okupacji niemiecko-włoskiej Grecji największe wpływy w podziemiu greckich formacji konspiracyjnych zdobył Narodowy Front Wyzwolenia (EAM) wraz z podporządkowaną mu Narodową Ludową Armią Wyzwoleńczą (ELAS). We wrześniu 1944 r. wojska niemieckie rozpoczęły ewakuację z Grecji, w listopadzie tego samego roku opuściły kraj. Wcześniej – w maju 1944 r. – w Bejrucie odbyło się spotkanie, na którym zebrali się przedstawiciele wszystkich greckich formacji politycznych oraz ugrupowań ruchu oporu. Na spotkaniu ustalono, że zostanie utworzony Rząd Jedności Narodowej, w jego skład mieli także wejść komuniści. Nowemu rządowi, wedle ustaleń, miały się podporządkować wszystkie zbrojne ugrupowania konspiracyjne.

Komuniści nie odgrywali w rządzie większego znaczenia, na 24 stanowiska ministerialne obsadzili 6. Nie wszyscy komuniści akceptowali ustalenia z Bejrutu. W Komunistycznej Partii Grecji (KKE) walczyły ze sobą dwa stronnictwa – pierwsze dążyło do przejęcia władzy drogą demokratyczną, druga grupa opowiadała się za rozwiązaniami siłowymi. Premierem Rządu Jedności Narodowej został liberał Georgios Papandreu, który wcześniej był premierem emigracyjnym. Koalicyjny Rządu Jedności Narodowej miał siedzibę w Atenach. Jednym z warunków konferencji z Bejrutu było rozbrojenie ELAS. Komuniści odmówili spełnienia warunku, a przedstawiciele KKE w rządzie ustąpili ze stanowisk.

W grudniu 1944 r. komuniści postanowili obalić rząd, zainicjowali zamieszki w Atenach, które przekształciły się w regularne walki o miasto. W walkach przeciw ELAS uczestniczyły słabe formacje rządowe wraz z stacjonującymi w Atenach Brytyjczykami. W nocy z 15 na 16 grudnia ELAS zdecydowało się przypuścić ostateczne uderzenia na pozycje brytyjskie, jednak operacja zakończyła się niepowodzeniem, przez co inicjatywa przeszła do rąk brytyjskich. 27 grudnia 1944 r. została zrealizowana grecko-brytyjska ofensywa przeciw ELAS. Wojska Brytyjskie zdołały z wielkim trudem opanować sytuację w kraju. 15 stycznia 1945 r. został zawarty rozejmy między ELAS i Brytyjczykami.

Pierwsza faza greckiej wojny domowej zakończyła się zwycięstwem Brytyjczyków. 12 lutego 1945 r. w Warkizie zawarto porozumienie, na mocy którego ELAS została rozwiązana. Ustalono do tego, że o przyszłości monarchii zdecyduje referendum, a nowa władza zostanie wybrana drogą demokratycznych wyborów. Jednak wypełnianie wytycznych konwencji pozostawiało wiele do życzenia. W maju 1945 r. sekretarzem generalnym KKE został Nikos Zachariadis, jego partia ogłosiła program walki o władzę przy pomocy metod demokratycznych. Wybory w Grecji odbyły się 31 marca 1946 r., zwycięstwo odniosła koalicja rojalistyczna, zdobywając 206 miejsc w parlamencie. Natomiast komuniści zbojkotowali wybory,  potajemnie zdecydowali o zbrojnym przejęciu władzy w Grecji.

1 września 1946 w wyniku ogólnonarodowego plebiscytu Grecy zdecydowali restaurować monarchię. W tym samym czasie komuniści rozpoczęli walki o władzę w kraju, ogłosili powstanie Demokratycznej Armii Grecji (DSE), która była nowym zbrojnym ramieniem KKE, na czele armii stanął Markos Vafiadis. W grudniu 1946 r. DSE porozumiała się z macedońskim Narodowym Frontem Wyzwolenia (NOF), by następnie połączyć ugrupowanie z DSE. Natomiast armia rządowa od 1947 r. była wspierana przez Amerykanów, co było skutkiem realizacji doktryny Trumana.

24 grudnia 1947 r. komuniści ogłosili powstanie „Tymczasowego Demokratycznego Rządu Wolnej Grecji” – był to rząd samozwańczy. W kwietniu 1948 r. Grecka Armia Narodowa przeprowadziła operację o kryptonimie „Świt”, w wyniku której siły rządowe przejęły kontrolę nad Grecją Centralną. Natomiast w styczniu siły rządowe kontrolowały już cały Peloponez. W końcu sierpnia 1949 r. formacje rządowe ostatecznie pokonały komunistów. 12 września 1949 r. KKE ogłosiła zawieszenie broni.

Na przegraną DSE wpływ miała przede wszystkim decyzja Stalina o oddaniu Grecji pod wpływy Brytyjczyków, Stalin porozumiał się w tej sprawie z Churchillem w 1944 r. w Moskwie.