Adam Mickiewicz „Konrad Wallenrod” - problematyka utworu

Mottem działa Adama Mickiewicza są słowa Niccolo Machiavellego: „Macie bowiem wiedzieć, że są dwa sposoby walczenia… trzeba być lisem i lwem”. Tekst ten pojawił się w dziele florenckiego myśliciela, które poświęcone zostało refleksji nad najskuteczniejszym sposobem sprawowania władzy. Machiavelli w swoich rozważaniach odchodził od kwestii moralnych, koncentrując się bardziej na efektywności działań wladcy.

Główny bohater dzieła Mickiewicza obrał dla siebie drogę lisa. Było to dla niego niezwykle trudne, gdyż wcześniej wychowywał się w myśl tradycyjnych zasad rycerskich. Bohater postanowił wkraść się w łaski krzyżaków i od wewnątrz doprowadzić do upadku ich potęgi. Wcześniej przysięgał na krzyż, że będzie działał dla chwały zakonu. Działając zgodnie ze swoim planem, okłamywał ludzi, wśród których się wychował, łamał zasady moralne, stawiał na szali swój honor. Nie pozostało to bez wpływu na jego osobowość. Wallenroda z czasem dosięgały coraz silniejsze wyrzuty sumienia.

Dzieło Adama Mickiewicza porusza zasadniczy problem – czy można łamać fundamentalne zasady, dążąc do szlachetnego celu? Sensem życia głównego bohatera było pragnienie przywrócenia wolności Litwie. By osiągnąć ten cel, musiał on odrzucić wyznawane przez siebie zasady i z przykładnego rycerza (lwa) stać się przebiegłym lisem. Takie postępowanie niesie ze sobą określone konsekwencje. Omawiany utwór pokazuje, jak wielkie wyrzeczenia i poświęcenia towarzyszą heroicznej walce w imię ojczyzny. W umyśle głównego bohatera rodzi się silny konflikt wewnętrzny. Chociaż Konrad Wallenrod unicestwił potęgę krzyżaków, równocześnie zniszczył samego siebie. Jego postępowanie było efektywne, ale  wiązało się z destrukcj systemu wartości bohatera.

Poprzez wprowadzenie do swego dzieła postaci wajdeloty Halbana, Adam Mickiewicz ukazał jak dużą rolę ogrywa poezja, stanowiąc zwierciadło i pamiątkę historii danego narodu. W pieśniach bohatera Litwa jawi się jako kraina szczególna i niesamowita, warta wszelkich poświęceń. Przekazywane z pokolenia na pokolenie słowa stanowią najbardziej trwały nośnik pamięci. Wszystko inne może przeminąć lub zostać zniszczone, ale słowa opiewające wielkie czyny i wspaniałe krainy wiecznie będą towarzyszyć ludziom. Poezja, przechowując tradycyjne wartości i pamięć potęgi kraju, jest w stanie obudzić ludzkie serca. Dzięki pieśniom zmienia się Walter Alf, także poprzez jej moc proces ten zachodzi w postaci księcia Witolda.

Powieść poetycka Adama Mickiewicza opowiada także historię nieszczęśliwej miłości Waltera Alfa i córki Kiejstuta – Aldony. Bohater, jeśli chce poświęcić się sprawie narodowej, musi odsunąć uczucie na dlaszy plan. Ukochana rozumie motywy powodujące Walterem. Wie, że być może znalazł on jedyny sposób na uratowanie Litwy przed rosnącym w siłę wrogiem. Bohaterka podejmuje świadomą decyzję i postanawia zamieszkać w wieży nieopodal Marienburga. Nie ma żalu do ukochanego, lecz wspierała go w podjętej decyzji. Gdy po dopełnieniu swojej misji Konrad Wallenrod prosi ją, by wróciła z nim na Litwę, Aldona odmawia. Bohaterka miała świadomość tego, że zarówno w osobowości jej  męża, jak i w jej własnej zaszły nieodwracalne zmiany. Stali się już innymi ludźmi, którzy być może nie potrafiliby się już porozumieć.

Miłość Aldony i Konrada Wallenroda to uczucie zniszczone przez trudne czasy i konieczność wyboru między prywatnym szczęściem, a zwycięstwem narodu. Bohaterowie dobrowolnie rezygnują z własnej radości i poświęcają swoje życie próbie uratowania ojczyzny.

„Konrad Wallenrod” to powieść poetycka, która porusza liczne problemy. Jednak na pierwszy plan wysuwa się kwestia walki o dobro ojczyzny. Dla głównego bohatera stanowi ono największą wartość i z tego powodu postanawia wyrzec się szczęścia i zasad moralnych. Cel, jaki sobie stawia jest szlachetny, lecz obrana przez niego droga jawi się jako tragiczna dla niego samego.