„Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią” - Wizerunek Śmierci w „Rozmowie Mistrza Polikarpa ze Śmiercią”

Wizerunek śmierci towarzyszył ludzkości od wieków. Jedną z ciekawych prób jego przedstawienia stanowi „Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią” napisana przez anonimowego twórcę.

Śmierć znajdowała się w centrum rozważań średniowiecznych, co było związane z nauką Kościoła. Miała ona budzić grozę i lęk, prowadzić do refleksji nad życiem i wzbudzeniu chęci zmiany swojego postępowania. Fizjonomia śmierci miała być ze wszech miar odrzucająca; przedstawiano ją jako ciało ludzkie w trakcie rozkładu lub jako szkielet.

W gotyckiej sztuce, która dominowała w średniowieczu, pojawiają się przedstawienia śmierci, które można określić jako „realistyczne” i symboliczne. „Realizm” pierwszej grupy polega na ukazywaniu rozkładającego się ciała, wnętrzności, toczącego je robactwa. Z kolei symboliczne dzieła zajmowały się „tańcem śmierci”, gdzie chodząca (właściwie tańcząca) personifikacja śmierci przedstawiona jest w postaci kościotrupa, wraz z którym tańczą przedstawiciele wszystkich stanów społecznych (równość wobec śmierci).

Literatura polska może się pochwalić średniowiecznym poematem traktującym o problematyce śmierci. Jest to „Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią”. Autor ukazuje obraz władzy, jaką ma śmierć. Wobec niej wszyscy są równi, nikt nie jest w stanie oprzeć się upiornemu wirowaniu śmiertelnego tańca. W obliczu śmierci nie tylko cały dobytek, skrupulatnie gromadzony przez lata, ale i sami ludzie znaczą niewiele. „Rozmowa…” unaocznia w satyryczny sposób ówczesne społeczeństwo. Problematyka śmierci, starości i cierpienia wiąże się z czasem schyłku epoki, którą niewątpliwie było średniowiecze.

Dzieło anonimowego pisarza powstało w ulubionej w średniowieczu formie dialogu czy raczej sporu. Kto się spiera? Mistrz i Śmierć, która przechwala się swą wszechmocą, nieograniczoną władzą nad śmiertelnym światem. Opowiada o swojej potędze i genezie. Sam dialog jest żywy, często dowcipny. Autor nie stroni od przysłów i zabawnych powiedzonek. Ostatecznie, wymowę dialogu można streścić w słowach „memento mori”, czyli - pamiętaj o śmierci.