Juliusz Słowacki „Beniowski” - geneza poematu

Poemat dygresyjny Juliusza Słowackiego „Beniowski" posiada bardzo interesującą genezę. Przede wszystkim składa się na jego powstanie suma nastrojów samego poety po przybyciu do Paryża. Decydując się na ten krok, musiał Słowacki zdawać sobie sprawę z faktu, że czeka go tam ostra i zacięta walka z emigracyjnym środowiskiem literackim i krytycznym, ściśle związanym z osobą Adama Mickiewicza. Autor nie był w tych kręgach postacią lubianą, przede wszystkim ze względu na swoją postawę antyemigracyjną (np. krytyka tego środowiska w poemacie „Anheli") oraz na konflikt z Mickiewiczem. Ukazywało się wiele artykułów ośmieszających Słowackiego i całą jego twórczość.

Punktem zapalnym stała się uczta na cześć Mickiewicza, wydana przez wydawcę Januszkiewicza, na którą Słowacki otrzymał zaproszenie. Podczas uroczystej wieczerzy Słowacki został wmanewrowany w wygłoszenie improwizacji – pochwały na cześć Mickiewicza. Poeta wyszedł z sytuacji obronną ręką, składając wieszczowi należny hołd, lecz jednocześnie nie poniżając się i zachowując twarz. Mickiewicz odpłacił mu się podobnie, w swojej improwizacji uznając talent Juliusza i zaznaczając tylko, że młodszy poeta kroczy niewłaściwą drogą pod względem ideologicznym. Środowisko nieprzyjaciół Słowackiego (tzw. „jezuici”) podstępnie zafałszowali rzeczywistość, rezultatem czego w piśmie „Tygodnik Literacki” ukazał się artykuł kłamliwie opowiadający o wielkim poniżeniu poety podczas wspomnianej uczty oraz o niezachwianej wielkości Mickiewicza wobec niego.

Wstrząśnięty niesprawiedliwością Słowacki podejrzewał Mickiewicza o udział w tym spisku, planował nawet wyzwać go na pojedynek, lecz ostatecznie zdecydował rozprawić się ze swymi przeciwnikami w bardziej cywilizowany sposób – za pośrednictwem utworu literackiego. Utworem tym stał się właśnie „Beniowski”, w którym poeta ostro atakuje swoich wrogów, zarówno ideologicznych, jak i osobistych. Poświęca także sporo miejsca samemu Mickiewiczowi i jego twórczości, przy pomocy subtelnej ironii i kunsztownego stylu udowadniając wartość swego własnego talentu.

Recepcja „Beniowskiego” przyniosła zamierzony efekt – jego osoba została odpowiednio doceniona, a poszczególne środowiska polityczne zaczęły zabiegać o jego przyjaźń.