Kazimiera Iłłakowiczówna „Opowieść małżonki świętego Aleksego” - interpretacja i analiza wiersza

Utwór Kazimiery Iłłakowiczówny nawiązuje do średniowiecznej „Legendy o świętym Aleksym”. Mężczyzna zrezygnował ze szczęśliwego życia u boku ukochanej żony i postanowił poświęcić się Bogu. Wybrał ascetyczny styl życia, aby zgłębiać tajniki wiary. W utworze współczesnej poetki jednak to nie Aleksy odgrywała główną rolę, tylko jego opuszczona żona.

Utwór ma budowę stroficzną, składa się z dwudziestu strof. Są one czterowersowe, mają jednak nieregularną budowę, posiadają różną ilość sylab. Charakterystyczne dla wiersze jest występowanie powtórzenia „O Aleksy”. Zwrot ten pojawia się na końcu każdej strofy i stanowi bezpośredni zwrot (zawołanie) do męża. W utworze odnajdujemy liczne rymy, które graficznie można by przedstawić jako aa, np. „okręty, święty”, „oczekiwaniu, posłaniu”. Znajdujemy tu też liczne środki artystyczne, między innymi epitety („purpurowy”, „zeschła” czy też „twarda), animizacje („przeleciał szept”) oraz porównania („jako rybak wyszedłeś”).

Podmiotem lirycznym w utworze jest żona Aleksego, Famijana. Wiersz stanowi jej monolog, kobieta wyraża swoje uczucia po odejściu męża. Aleksy opuścił ją, by służyć Bogu. Bohaterka nie zatrzymywała go, chciała, aby był szczęśliwy. To jednak nie zmienia jej uczuć, Famijana jest bardzo samotna i nieszczęśliwa. Poznajemy ją jako wierną małżonkę, która przez wszystkie lata czeka na powrót męża. Wspomina smutne lata i samotne chwile, kiedyś była piękna i młoda, potem się zestarzała. Nigdy nie przestała kochać Aleksego i wierzyć, że jeszcze do niej wróci. Okazało się, że mąż był bardzo blisko niej, tylko ukrywał się w stroju żebraka. Nie chciał zostać rozpoznany przez żonę, ponieważ wybrał inną życiową drogę.

Prawda wychodzi na jaw, gdy mężczyzna umiera. Wtedy Famijana rozpoznaje w nim swojego ukochanego. Potwierdzają się wówczas plotki, które głosiły, iż Aleksy stał się człowiekiem świętym. Żona nie wini męża za odejście, sama dała mu na nie przyzwolenie. Czuje się jednak bardzo nieszczęśliwa, a kiedy Aleksy umiera, kobieta zostaje na świecie sama.

Czytelnik po raz pierwszy miał okazję poznać Famijanę. Dotychczas znana była wszystkim legenda o samym świętym Aleksym, o żonie funkcjonowała jedynie krótka wzmianka. Ale Iłłakowiczówna pokazała jako pierwsza kobietę cierpiącą, czekającą na ukochanego, wysyłającą po niego okręty, radzącą się wróżbitów. Przyjęła jej perspektywę.

Wiersz ten to wzruszająca opowieść nieznanej dotychczas bohaterki, która bardzo kochała swojego męża i przez całe życie – podobnie jak Penelopa – czekała na niego.