Patriotyzm - „Syzyfowe prace” Stefana Żeromskiego jako książka ucząca patriotyzmu. Opracowanie

Czym jest patriotyzm? Patriotyzm to postawa szczególnego szacunku, miłości i gotowości do poświęcenia dla kraju, który jednostka uważa za swój kraj ojczysty. Objawia się on w zainteresowaniu historią, kultywowaniu tradycji, respektowaniu prawa i wywiązywaniu się z obywatelskich obowiązków oraz pogłębianiu i przekazywaniu dziedzictwa narodowego dalszym pokoleniom. Czy czytelnik „Syzyfowych prac” może nauczyć się takiej postawy na podstawie lektury tej powieści?

Zanim na kartach dzieła Żeromskiego nie pojawi się Zygier, czytelnik napotyka wyłącznie ślady posłuszeństwa, poddania się presji zaborcy, skutków zabiegów rusyfikacyjnych. Chłopcy w szkole elementarnej posłusznie uczą się alfabetu rosyjskiego, chłoną rosyjskojęzyczne podręczniki, czytają, piszą i liczą po rosyjsku. Rodzice godzą się, mimo wewnętrznego sprzeciwu, na dyskryminację swoich pociech ze względu na identyfikację narodową i umiejętność posługiwania się językiem zaborcy. Nauczyciele dają się zastraszyć, skrupulatnie wypełniają narzucone im obowiązki, lękliwie spoglądają na swoich uczniów bojąc się jakichkolwiek przejawów polskości z ich strony. Nikt nie protestuje, gdy do Klerykowa przyjeżdżają nauczyciele z Rosji, by skuteczniej pełnić misję rusyfikowania polskiej młodzieży. Nikt też, lub prawie nikt, nie wypowiada głośno swoich poglądów na temat całkowitego zakazu używania mowy polskiej zarówno publicznie, jak i prywatnie. Chłopcy, którzy od dzieciństwa – jak choćby Marcin Borowicz – poddawani byli rusyfikacyjnym działaniom, wyrastają na młodych, nieświadomych prawdziwej przynależności narodowej rusofilów – niebezpiecznych, ponieważ nie walczących o swoje prawa w zniewolonej Polsce.

Kiedy Zygier zostaje włączony w społeczność klasy siódmej klerykowskiego gimnazjum, nie zyskuje wśród chłopców popularności. Jest on bowiem lustrem, w którym jeszcze nieświadomie, ale wyraźnie, odbijają się ich błędy i przewinienia wobec ojczyzny. Recytacja „Reduty Ordona” wybudza ich z letargu. Lektura dzieł polskich romantyków kształtuje na nowo ich osobowości, światopogląd, umysły, a przede wszystkim – stosunek do ojczyzny i zaborcy. Poruszony dziełami Mickiewicza i Słowackiego, Borowicz porzuca zainteresowanie dla materializmu i literatury rosyjskiej; dopiero teraz jego oczom ukazuje się przebiegłość i bezwzględność władz rosyjskich wobec ludności polskiej. Widzi też swoje uchybienia – buntuje się, ogarnia go żal i gniew. Krzyżuje plany szpiega, który dowiedział się o ich potajemnych spotkaniach w Starym Browarze, z zapałem rzuca w niego grudki błota i wyzywa, mszcząc się w duchu za wszystkie lata, gdy pozwalał wodzić się za nos rosyjskim nauczycielom.

Obserwując ewolucję osobowości, charakterów i poglądów na otaczającą rzeczywistość młodych chłopców, a zwłaszcza Marcina Borowicza i Andrzeja Radka, czytelnik wraz z nimi przechodzi swoistą szkołę patriotyzmu. Żeromski posługując się wykreowanymi przez siebie bohaterami, wyciągnąwszy esencję z ich postaw, zręcznie nakreśla sylwetkę wzorowego patrioty. I choć czasy zaborów, a więc i okazji do bohaterskich czynów w imię „świętej miłości kochanej ojczyzny”, bezpowrotnie minęły, odbiorca otrzymuje klarowny model właściwego stosunku do kraju ojczystego, a jeśli do tej pory nie uświadamiał sobie wagi tożsamości narodowej, nie doceniał też daru wolności. Lektura „Syzyfowych prac” zaś z pewnością przybliży mu ważkość tego problemu.