Stanisław Wyspiański „Macierzyństwo” - opis, interpretacja obrazu

Malarstwo Wyspiańskiego w dużym stopniu skoncentrowane jest na portretach ludzi, przede wszystkim dzieci. „Macierzyństwo” (1905, wymiary 58,8cm x 91cm) – jedno z najbardziej znanych i najczęściej reprodukowanych jego dzieł – nie jest wyjątkiem.

Obraz, wykonany w technice pastelowej, skomponowany został na planie prostokąta na linii diagonalnej wytyczonej przez ciało karmionego niemowlęcia, ramię karmiącej go kobiety i przechodzącej pomiędzy głowami dziewczynek z kokardami we włosach. Linia ta mogłaby nadać mu niepotrzebnego niepokoju, kompozycja została jednak zmyślnie uspokojona przez dodanie elementów przeciwwagi w postaci mocnych akcentów kolorystycznych, skupiających uwagę – przede wszystkim białych kwiatów w tle i mocnej, jednolicie ciemnej plamy w prawym dolnym rogu. Zabieg ten pozwolił na otrzymanie wrażenia statyczności i spokoju.

Gama kolorystyczna obrazu jest monochromatyczna, utrzymana głównie w ciepłych odcieniach brązu, żółci i zieleni, uzupełnionych zimnym błękitem i bielą, stanowiącymi uzupełnienie i dodatkowo podkreślającymi ciepły charakter całości. Dominantą kompozycyjną są postaci matki i karmionego synka, zarówno dzięki umiejscowieniu ich w centrum obrazu jak i użyciu najcieplejszych barw.

„Macierzyństwo” przedstawia żonę artysty, karmiącą piersią małego synka Stasia. Wyraźnie wyczuwalna jest w nim atmosfera miłości i czułości oraz skupienia, widocznego na twarzach przedstawionych postaci. Interesujący wydaje się charakterystyczny gest matki, uciskającej dłonią pierś w celu ułatwieniu dziecku ssania. Można założyć, że obraz namalowany został z natury, lub przynajmniej że artysta był świadkiem podobnej sceny.

Matce towarzyszy dziewczynka z żółtymi kokardami we włosach (ciekawy jest zabieg artystyczny, polegający na uchwyceniu jej z profilu oraz en face, w ujęciu frontalnym – dwie postacie stanowią przeciwwagę dla postaci matki i dziecka). Dziewczynka ciekawie obserwuje proces karmienia dziecka. Obraz wyraźnie zdominowany jest przez pierwiastek kobiecy; może to świadczyć o przekonaniu artysty o pewnego rodzaju niedostępności przedstawionych w obrazie emocji dla świata mężczyzn.

Elementy roślinne, zarówno w postaci kwiatów pelargonii (a może geranii) w tle, jak również motywów kwiatowych widocznych na sukienkach matki i dziewczynki, namalowane zostały z wielką precyzją i pieczołowitością. Prawdopodobnie analogia ta ma oznaczać przynależność kobiety do świata natury, jej powiązanie z pewną pierwotnością, widoczną w procesie dawania życia.

Obraz z roku 1905 to wersja druga obrazu wcześniejszego o trzy lata, którego Wyspiański nie ukończył.