Jacek Malczewski „Błędne koło” - interpretacja, opis obrazu

„Błędne koło” Jacka Malczewskiego to kolejny przykład symbolizmu w młodopolskim malarstwie polskim. Artysta tworzył swe dzieło w latach 1895-1897. Obraz przedstawia scenę z pogranicza bajki i fantastyki.

Centrum płótna stanowi drabina, na szczycie której siedzi mały chłopiec. Dookoła drabiny przedstawione są tańczące , skłębione postacie. Pośród tłumu rozróżnić można ludność ze wsi, która skupiona jest na drugim planie, na pierwszym natomiast widać nagie kobiety i mężczyzn. Malczewski namalował również postać samego diabła, który jest tu półnagim mężczyzną z kopytami zamiast stóp. Ważnym symbolem jest rozświetlenie lewej części obrazu, w której znajdują postacie ze wsi. Artysta wskazuje tym samym na nadzieje, które pokłada we wsi, która jest skarbnicą tradycji i polskości. Pozostała część obrazu utrzymana jest w ciemnej kolorystyce.

Ciemna i jasna strona obrazu może również oznaczać lęki, niepokoje i nadzieje artysty. Postać małego chłopca interpretowana jest jako symbol artysty zdystansowanego do rzeczywistości, który potrafi z dziecięcą świeżością spojrzeć na sytuację kraju. Drabina kojarzona jest z Opatrznością Boską. Mały chłopiec-artysta jest znakiem nowego początku, figurą przewodnika, który wyrwie naród ze ślepego, bezmyślnego tańca. Postaci wirujące na obrazie przypominają ludzi opętanych dionizyjskim szałem, zajętych własną fizycznością, której żądze podsyca diabeł. Powszechnie taniec postaci z płótna „Błędnego koła” porównywany jest z chocholim tańcem zaślepionego, egoistycznego narodu w „Weselu” Stanisława Wyspiańskiego.

Obraz Malczewskiego stanowi pytanie o rolę artysty w polskim społeczeństwie. Malarz przypisuje mu doniosłą rolę przewodnika i odnowiciela narodu polskiego. W obrazie „Błędne koło” pojawia się również głęboka refleksja historiozoficzna. Przeszłość i przyszłość narodu polskiego, jego historiozofia to tematy, które wciąż powracały w twórczości Malczewskiego w różnych odsłonach. Wyobraźnia artysty wciąż nadawała im nowy kształt, przekształcała je. Dla przykładu podobną tematykę Malczewski zamknął w formie obrazu „Melancholia”, w którym również zgłębiał różne aspekty polskości i charakteru Polaków. Symbolizm obecny w płótnach artysty pozwalał nadawać im wciąż nowe formy. Współcześnie obraz „Błędne koło” znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Poznaniu.