Czesław Miłosz „Dolina Issy” - charakterystyka Tomasza Surkonta

Tomasz Surkont to główny bohater powieści Czesława Miłosza pod tytułem „Dolina Issy”. „Urodził się w Giniu nad Issą”. Poznajemy go jako małe dziecko, niemowlę, potem dorastającego. Jest to mały człowiek bardzo ciekawy świata. Uwielbia zbierać doświadczenia, potrafi robić wiele rzeczy jednocześnie. Jest pełen słomianego zapału do każdej czynności, jaką wykonuje. „Tomasz lubił też izbę z korytarza, koło kuchni, „garderobę”, gdzie suszyły się sery i gdzie często bito masło. Brał w tym udział, bo zabawnie jest poruszać kijem w górę i w dół, kiedy w otworze syczy maślanka; co prawda zniechęcał się prędko, bo długo trzeba pracować (…)”.

Tomasz wychowywał się pod opieką wielu kobiet. Matka, którą uważał za niesamowitą piękność towarzyszyła swojemu mężowi w wiecznej tułaczce po świecie za zarobkiem. Tomasz nie znał natomiast swojego ojca. Jego wychowaniem zajmowały się Pola oraz Antonina. Bardzo cenił za to dziadka, z którym miał bardzo dobry kontakt. Przyjaźnił się z dziećmi Akulonisów - Józiukiem i Onutem. Od urodzenia wychowywał się w ciekawych warunkach  na styku dwóch bliskich sobie kultur i języków - języka polskiego i języka litewskiego. 

„Do Akulonisowej, białej jak Pola, garnął się i szukał jej pieszczot. W chacie rozmawiało się po litewsku i ani się nie spostrzegł, jak przechodził z jednego języka w drugi. Dzieci mieszały oba…”. Jako dziecko jest bardzo przesądny. W wigilię świętego Andrzeja zamknął się w pokoju z wszystkimi domownikami o północy, spojrzał w lustro i zobaczył czerwone rogi.

Tomasz uwielbiał czytać. Sylabowanie wyrazów było dla niego, z początku, sztukę trudną do opanowania, ale gdy mu się to udało, zabrał się do czytania. Dużo czasu spędzał przy dziełach tragediach Szekspira. Pasjonował się książkami przygodowymi. Od babki dowiadywał się też co nieco o historii i wycieczkach przez nią organizowanych, kiedy jeszcze była młoda.

Bohater cieszył się także z natury, która go otaczała. Podziwiał piękne krajobrazy Litwy, wtapiał się w przyrodę, był na jej piękno bardzo wrażliwy, obcował z nią, gdy tylko mógł. Nie opuszczał z reguły okolic Doliny Issy i Ginia. Jego wiedza o świecie kończyła się na tym, co znał z własnego, wciąż niewielkiego doświadczenia. „Wiedza jego, to prawda, nie rozkładała się równomiernie. Czytał dobrze, bo go pchała ciekawość. Pisał, jak kura patykiem, niewyraźne kulfony; mówił z tutejsza, wtrącając litewskie wyrazy (później w szkole miał doznać z tego powodu upokorzeń. Przez nagły zwrot do dziadka nabierał (…) niezłej znajomości botaniki (…) może zamiast zostać żołnierzem czy piratem, zostanie rolnikiem”.

Pomimo swojej ciekawości świata był bardzo nieśmiały. Trudno mu było nawiązywać nowe znajomości - szczególnie z dziewczynkami. Tak na przykład, kiedy pojechał z dziadkami w dalszą podróż z wizytą, gdy córka gospodarza wzięła go za rękę, aby oprowadzić go po ich ogrodzie, „stąpał sztywno i powstrzymał oddech”. Nie był również wyuczony manier. Nigdy nie ciągnęło go do nauki. Wolał zgłębiać tajniki botaniki wraz z dziadkiem.

Tomasz Surkont to bardzo pozytywna i niezwykle realistycznie zakreślona postać. Bohater pojawiający się na kartach książki „Doliny Issy” to z pozoru zwykły, przeciętny chłopak - mieszkaniec jednej z litewskich wsi. Ma w sobie sprzeczności, jest obdarzony talentem wrażliwości. To postać jak najbardziej pozytywna i przede wszystkim taka, którą nieuchronnie każdy czytelnik polubi. „Dolina Issy” to przepiękna, napisana z epickim rozmachem powieść o życiu małego Tomaszka, który z czasem zyskuje doświadczenie, zaczyna rozumieć otaczający go świat.