Cyprian Kamil Norwid „Do obywatela Johna Browna” - interpretacja, opracowanie i analiza wiersza

„Do obywatela Johna Brown” to wiersz autorstwa Cypriana Norwida. Do napisania utworu zainspirowało poetę wydarzenie, które miało miejsce w Stanach Zjednoczonych. Kontrowersje i protesty wzbudził proces wytoczony przeciwko Brownowi. Farmer stanął w obronie niewolników, chcąc zaprotestować przeciw wykorzystywaniu czarnoskórych robotników. 2 grudnia 1859 roku John Brown został osądzony i skazany na śmierć przez powieszenie. To zdarzenie odbiło się echem również w Europie.

Jednym z pisarzy, którzy żywo zareagowali na wydarzenia zza oceanu, był Norwid. Wiersz „Do obywatela Johna Brown” jest lirycznym apelem, a zarazem ostrzeżeniem przed tego typu działaniami.

Utwór napisany jest jedenastozgłoskowcem. Jego struktura jest nieregularna.
Zwrotki liczą dwa albo sześć wersów. System wersyfikacyjny, zgodnie z ówczesną tendencją, jest intonacyjno-zdaniowy.

Środki stylistyczne, jakimi posłużył się poeta, to: wykrzyknienia „o!”, „noc z twarzą Murzyna!”, „mewę gościnną!”; pytania retoryczne „czy ją zastanie?”, „czy kłamią?”. Eksklamacje służą wprowadzeniu dynamiki do utworu, pytania pozostawione bez odpowiedzi skłaniają do refleksji. Spotęgowaniu nastroju refleksyjnego służą wielokropki. Zwrot bezpośredni do adresata: „Janie…” przywodzi na myśl westchnienie pomieszanie ze współczuciem.

W wierszu Norwida odnajdziemy również epitety, takie jak „ruchome płaszczyzny”, „zacna siwizna”, „gościnna mewa”, „szyja obnażona”. Oddziałują one na naszą wyobraźnię, czynią obraz bardziej plastyczny. Wiersz rozpoczyna i kończy apostrofa „o! Janie”. Stanowi klamrę utworu. W pierwszych wersach autor posyła „pieśń jak mewę”, w końcowych zaś pisze „Bo pieśń nim dojrzy, człowiek nieraz zginie”.

Fragment ów, którego ostatni wers brzmi „A niźli skona pieśń, naród pierw wstanie” jest wywyższeniem poezji tyrtejskiej. John Brown zginął w obronie niepodległości i wolności ludzi, którzy byli dyskryminowani ze względu na kolor skóry. Idee, które wyznawał amerykański farmer są trwalsze niż życie ludzkie. Ich zastosowanie, wcielenie w życie pochłonie jednak wiele ofiar. Dźwięki jego czynów, choć tragicznie ukróconych, będą pobrzmiewać. Naród amerykański będzie długo wspominał działania Browna.

Bohater staje się więc męczennikiem, który oddał życie w walce o słuszną sprawę. Konsekwencje mogą być dla mieszkańców Ameryki opłakane. Mówi o tym wers „Noc idzie – czarna noc z twarzą Murzyna!”. Noc, zmierzch zazwyczaj oznaczają niepokojące i straszne wydarzenia.

Kunsztowne metafory dopełniają całości, czyniąc wiersz podniosłym, są to np. „A ziemia spod stóp twych, jak płaz zlękniony, Pierzchnie”, „czarna noc z twarzą Murzyna” czy „pieśń nim dojrzy”.

Norwid apeluje do społeczeństwa amerykańskiego, żeby nie zapominali o prawie człowieka do wolności. Symbolami tych ideałów są Kościuszko i Waszyngton, którzy walczyli w obronie ideałów niepodległościowych. Z całą pewnością ta kwestia była bardzo dla Norwida ważna, zważywszy na sytuację polityczną, w jakiej znajdowała się Polska. Dlatego też przestrzega przed tak radykalnymi i niegodnymi aktami, jakich dokonano na Johnie Brownie. Może to być bowiem przykład dla przyszłych pokoleń, które czerpiąc z dawnych doświadczeń, w radykalny i okrutny sposób, będą walczyły w imię szczytnych idei, lecz niestety haniebnym orężem.

Utwór „Do obywatela Johna Brown” ma wymowę ponadczasową. Zawsze znajdzie się ktoś, kto wolność będzie rozumiał w sposób odmienny od zasad zgodnych z prawami do życia. Wolność jest wartością nadrzędną i należy jej bronić.