Tragizm bohaterów Szekspira - Makbet, Lady Makbet - charakterystyka

Antyczni bohaterowie tragedii byli marionetkami w rękach nieubłaganego fatum. To wola bogów decydowała o ich życiu, oni musieli ją tylko wypełnić. Tragizm w tym ujęciu sprowadzał się do takiego splotu okoliczności, z którego nie było dobrego wyjścia. Bohater musiał wybierać najczęściej między sprzeniewierzeniem się wyznawanym wartościom a śmiercią. U Szekspira bohaterowie mają większy wpływ na wydarzenia. Ich los nie jest zarządzony z góry, oni sami go kreują. Nie można powiedzieć zatem, że to wyłącznie okoliczności pchnęły Makbeta do morderstwa.

Rola okoliczności zewnętrznych jest niemała. Pierwszy impuls stanowi przypadkowe spotkanie z Czarownicami. Makbet, jeden z dowódców szkockich, dowiaduje się, że jest mu pisane zostać królem. Przepowiednia wydaje się absurdalna, król żyje i ma następców. Makbet początkowo jest zaskoczony, a jednak wierzy w to, co usłyszał. Wniosek wydaje się prosty - musi zabić króla. Początkowo jednak wzbrania się przed zbrodnią, chce, by los, skoro przewidział dla niego koronę, sam mu ją ofiarował. Jednak od momentu spotkania z Czarownicami Makbet nie może przestać myśleć o sięgnięciu po władzę. Wiedźmy powiedziały głośno to, co Makbet najbardziej pragnął usłyszeć. Ich słowa są echem jego ambicji. Tak więc pokusa pochodzi z zewnątrz, ale doskonale dopowiada temu, co Makbet czuje.

To, co zainicjowała tajemnicza przepowiednia, podsyca żona Makbeta. Rozprasza jego obawy, wyśmiewa jego wahanie, żąda od niego czynu. Wpływ żony też nie jest bez znaczenia. Ale nie można powiedzieć, że Makbet został zmuszony do zabicia króla. To jego ambicja przywiodła go do zbrodni. Okoliczności były sprzyjające, król nocował pod jego dachem, Czarownice obudziły w nim potworną żądzę władzy, żona ją podsycała i przekonała w najważniejszym momencie. Ale Makbet dał się przekonać. Okoliczności nie wymusiły na nim tej decyzji, tylko ją ułatwiły.

Sytuacja Makbeta staje się prawdziwie tragiczna dopiero po śmierci Dunkana. Wcześniej mógł się wycofać, po zabójstwie władcy jest już za późno. Makbet dokonał starszej zbrodni, zabicie króla - i to we własnym domu, kiedy był pod jego jako gospodarza opieką - to pogwałcenie wszelkich zasad honoru i gościnności. Królobójstwo to zbrodnia przeciw narodowi. Od tej pory Makbet nie ma już wyboru. Przyznanie się do winy oznacza dla niego śmierć, chęć utrzymania się przy życiu oznacza zaś konieczność popełniania następnych zbrodni. By prawda nie wyszła na jaw, Makbet morduje wszystkich, którzy mogliby go oskarżyć. Z tej drogi nie ma już odwrotu. Faktem jest, że sytuacja tragiczna, w jakiej się znalazł, jest wynikiem jego decyzji. Nawet jeśli jego położenie budzi współczucie, to jest ono zasłużoną karą dla zbrodniarza.

Podobny los spotyka Lady Makbet. Jej sytuacja nie jest klasycznym przedstawieniem konfliktu tragicznego, ale i ta bohaterka znajduje się w punkcie bez wyjścia. Lady Makbet sama sprowadza na siebie nieszczęście. Kiedy Makbetowi brakuje zdecydowania, ona okazuje determinację, nakłania go do czynu, zaraża swoją stanowczością, przekonuje swoją postawą. Jest przekonana, że czyni słusznie, że jej rolą, jako żony, jest wspieranie Makbeta w chwilach słabości. Nie potrafi jednak przewidzieć konsekwencji występku, do którego namawia męża. Nie wie, jak to odbije się na jego psychice i na jej psychice. Tym bardziej nie przypuszcza, ile ofiar za sobą pociągnie.

Lady Makbet wydaje się, że jest silna, że rozsądkiem pokona skrupuły moralne. Przekonuje się, że to tylko złudzenie, kiedy jest już za późno, by odwrócić bieg wypadków. Sama pada ofiarą własnej intrygi. Karą dla niej jest obłęd. Ani ona, ani Makbet nie czerpią radości z władzy, której tak pragnęli. Odrzucili wszelkie wartości, by tylko zdobyć koronę, a kiedy wreszcie ją mają, nie mogą upajać się władzą, ale żyją w nieustannym lęku i poczuciu zagrożenia.