Julian Ursyn Niemcewicz „Śpiewy historyczne” - opracowanie, problematyka

O Julianie Ursynie Niemcewiczu można z całą pewnością powiedzieć: człowiek instytucja. Pisarz, działacz, polityk, wolnomularz. Specjalizował się nie tylko w poezji, ale także w gatunku powieściowym oraz pamiętnikarskim. Współtworzył Konstytucję Trzeciego Maja, był współpracownikiem Tadeusza Kościuszki, członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk oraz Związku Jedności Narodowej.

Już z tej krótkiej charakterystyki wywnioskować można, iż Niemcewiczowi losy Polski nie były obojętne. Żył on w przełomowym okresie historii państwa nękanego przez zaborców – był świadkiem trzech rozbiorów Polski, brał udział w insurekcji kościuszkowskiej, został nawet wzięty do niewoli. Nie dziwi zatem fakt, iż twórczość oświeceniowego artysty przesiąknięta jest wątkami odwołującymi się do polityki i kwestii patriotycznych.

Najbardziej znanym utworem Niemcewicza jest „Powrót posła” dotykający problematyki odbywającego się wówczas Sejmu Czteroletniego, jednak nie mniej wartościowe są „Śpiewy historyczne”, które odwołują się do historii państwa Polskiego, władców, dowódców i innych ważnych postaci.

„Śpiewy historyczne” powstawały w latach 1808-1810 i od razu po ich wydaniu doceniono ich wartość, przez co stały się bardzo popularne. Składają się z trzydziestu czterech utworów pisanych wierszem, z których każdy tytułuje się nazwiskiem danego króla lub wodza. Pierwszym utworem jest „Bogurodzica” – najstarsza polska pieśń religijna. Za nią następują chronologicznie pierwsi władcy Polski: od mitycznego Piasta, przez Bolesława Chrobrego oraz innych, udokumentowanych i historycznie władców państwa Polan.

Niemcewicz nie wymienia wszystkich rządzących naszym krajem do jego czasów, przedstawia tych, których wkład w rozwój ojczyzny był jego zdaniem największy. Przytacza historie wodzów (np. Karol Chodkiewicz), umieszcza wśród „Śpiewów” nawet jedną kobietę – „Hedwigę”, czyli królową Jadwigę, żonę Władysława Jagiełły oraz postać idealnego rycerza – Zawiszy Czarnego. Autor przedstawił postaci w taki sposób, by uwidocznić ich zalety oraz wyeksponować rolę, jaką pełnili w dziejach naszego kraju. Miał na celu pobudzenie zainteresowania odbiorców, w których wzbudzić chciał iskrę patriotyzmu oraz dumę z historii narodu polskiego.

Każda z pieśni składa się z kilku lub kilkunastu strof o różnej długości i rozmaitej ilości wierszy. Są one numerowane, posiadają rymy dokładne. Znaleźć możemy tu także dumki, a więc ballady wywodzące się z Ukrainy cechujące się melancholijnym, smutnym nastrojem. Utwory charakteryzują się ekspresywnością i patosem. Sam Niemcewicz nie pozostaje zewnętrznym obserwatorem przytaczanych przez siebie zdarzeń, ale aktywnie je komentuje wplatając własne oceny czynów poszczególnych bohaterów, dywagacje natury moralnej oraz odniesienia do ówczesnej sytuacji Polski.

Niewątpliwie Niemcewicz pragnął przedstawić skrótową, lecz godną historię dziejów Polski. W trudnym czasie zaborów „Śpiewy historyczne” miały za zadanie podtrzymywać narodowego ducha oraz edukować młodzież w temacie dziejów ojczyzny. Oświeceniowy postulat konieczności nauki wiązał się tutaj z potrzebą propagowania postaw patriotycznych, szczególnie wśród młodego pokolenia. Dlatego „Śpiewy” przez jakiś czas stanowiły szkolny podręcznik. Były idealną lekcją patriotyzmu dla społeczeństwa, które z zaborcą miało walczyć  nie tylko za pomocą oręża, ale także wiedzy oraz świadomości narodowej.

„Śpiewy historyczne” doczekały się akompaniamentu muzycznego autorstwa Karola Kazimierza Kurpińskiego oraz Marii Szymanowskiej oraz pięknych rycin Ewy Sułkowskiej, co niewątpliwie podnosiło wartość estetyczną książki.