Stefan Żeromski „Zapomnienie” - opracowanie utworu

„Zapomnienie” to jedno z krótkich opowiadań Stefana Żeromskiego, w których autor porusza temat życia na wsi. Ukazało się ono w zbiorze wydanym w 1895 r. Narratorem opowiadającym historię jest przedstawiciel wyższego stanu, wybierający się na poranne polowanie.

Wyprawa rozpoczyna się zanim jeszcze na ziemię dotrą pierwsze promienie słońca. Uczestniczą w niej: narrator, pan Alfred i leśniczy Lalewicz. Mężczyźni, zmierzając nad jezioro, spostrzegają chłopa kradnącego deski. Wicek Obala zostaje najpierw dotkliwie pobity, a dopiero później padają pytania o jego motywy. Okazuje się, że potrzebował on tworzywa na trumnę dla jedynego syna, który niedawno zmarł. W świecie przedstawionym w opowiadaniu Żeromskiego nie ma jednak litości i wyrozumiałości – chłop, jeśli chce, by kradzież była mu darowana, musi zapłacić cztery ruble panu Alfredowi i dodatkowo oddać jednego na kościół.

W „Zapomnieniu” uwidacznia się kontrast między przyrodą a człowiekiem. Budząca się do życia natura została opisana w sposób niezwykle sensualny. Literacka wizja wschodu słońca może nasuwać skojarzenia z pracami impresjonistów – np. Moneta. Narrator spostrzega delikatne refleksy świateł, nasłuchuje stłumionych odgłosów. Można stwierdzić, że przyroda jest bezpiecznym azylem, światem harmonii. Chaos zostaje wprowadzony przez ludzi, którzy wyruszają na polowanie. Ich świat jest zupełnie inny. Brakuje w nim piękna i delikatności, która charakteryzuje opisywany krajobraz. Bohaterowie pokazują, że wiedzionemu przez nich życiu przyświecają bezpardonowe zasady i prawa. W końcu kilka desek okazuje się cenniejszych niż ludzkie życie i godność.

Żeromski kładzie w swoim opowiadaniu silny nacisk na realia życia na wsi. Na przykładzie Wicka Obali w dobitny sposób ukazuje ubóstwo chłopów i beznadziejność ich sytuacji. Wszystko, co posiada ten wychudzony mężczyzna to wynędzniała szkapa i skromna chata. Jednak próbuje on zachować godność i chce pochować syna. Lecz okazuje się, że majątek pana jest nietykalny. Znajduje się absolutnie poza zasięgiem prostych ludzi, nawet, jeśli nie jest niezbędny swojemu właścicielowi. Nędza, strach i pogarda – z tym spotykali się chłopi, którzy rzadko mogli liczyć na wyrozumiałość. Wicek Obala ma świadomość tego, że jego czyny nie są moralne. Przecież dopuszcza się kradzieży, ale w głębi ducha liczy na litość, gdyż jego sytuacja jest naprawdę krytyczna. Żyje jednak w świecie, gdzie panują bezlitosne zasady. Za cztery deski, których i tak nie ukradł, zostaje mocno pobity i ukarany grzywną. Autor nie formułuje żadnych komentarzy, nie mówi niczego wprost, ale wydaje się pytać o to, w jaki sposób tacy ludzie mają walczyć o swoją godność.

Na końcu opowiadania przedstawiona zostaje scena, w której młodzi chłopcy polują na wronie pisklęta. Narrator w sposób bezpośredni ukazuje okrucieństwo tych wydarzeń i bezbronność nierozwiniętych jeszcze ptaków. Chłopców do takiego działania popychają pieniądze oferowane przez leśniczego za nogi małych wron. Moment ten można odczytać jako alegorię sytuacji chłopów, którzy przecież w żaden sposób nie mogą obronić się przed okrucieństwami właścicieli dworskich.

„Zapomnienie” kończy się komentarzem narratora wspominającego o „dobrotliwym prawie przyrody – prawie zapomnienia”. To dzięki niemu Wicek Obala i wrona będą mogli żyć dalej. Obydwoje spędzą noc w pustych gniazdach, ale w końcu wymażą cierpienia z pamięci i będą iść dalej. Okrutny musi być ten świat, w którym to zapomnienie jest największym błogosławieństwem.