Tadeusz Różewicz „Kartoteka” - znaczenie tytułu dramatu, interpretacja

Tytuł „Kartoteka” odnosi się do kompozycji dramatu Różewicza, a pośrednio także do zawartej w niej koncepcji człowieka. Kartoteka to jakiś zbiór informacji. Zebrane na kartach fakty układane są w jakimś porządku, najczęściej alfabetycznym lub chronologicznym. Poszczególne sceny dramatu są niczym karty w kartotece, jednak nie sposób dopatrzyć się klucza, według którego zostały uporządkowane. Odnosi się wrażenie, że to kartoteka rozsypana i zebrana w sposób przypadkowy.

Przedstawione w niej spotkania różnych osób z Bohaterem nie są ani chronologiczne, ani powiązane w żadną logiczną całość. Najpierw widzimy Bohatera jako dojrzałego mężczyznę, potem wchodzi w rolę siedmiolatka, by po chwili znów być dorosłym, który przeżył wojnę. Biografia Bohatera składa się z luźnych faktów, często sprzecznych. Kolejne postaci, pojawiające się na scenie, w jakiś sposób go charakteryzują, ale obraz, jaki się z tych rozmów wyłania nie jest jednoznaczny. Bohater jest nazywany różnymi imionami, przypisuje mu się różne zawody, zmienia się jego wiek, a wygląd pozostaje niedookreślony. Ten zabieg kompozycyjny nie jest tylko teatralnym eksperymentem, ale też odzwierciedla absurdalność życia. Egzystencja Bohatera jest nieuporządkowana, nie zmierza do żadnego celu, składa się z przypadkowych epizodów. Rozbicie akcji jest odbiciem wewnętrznego rozbicia Bohatera. To człowiek pozbawiony tożsamości, ktoś bez celu i marzeń. Jego życie zależy od okoliczności, to inni bohaterowie determinują jego zachowanie i to, kim w danej chwili jest.

Brak powiązania przyczynowo-skutkowego między następującymi po sobie scenami można też tłumaczyć snem lub strumieniem świadomości. Świat przedstawiony w „Kartotece” jest nierzeczywisty, nie wiadomo, czy te wydarzenia faktycznie się dzieją, czy są tylko snem albo mimowolnym wspomnieniem. Fakt, że Bohater cały czas spędza w łóżku, a wokół niego przewijają się postacie z jego przeszłości, upoważnia taką interpretację. Stąd brak porządku chronologicznego i często dziwaczne zachowania bohaterów. Pan z Przedziałkiem, Tłusta Kobieta, Przyjaciel z Dzieciństwa, nawet rodzice nie zachowują się logicznie, jakby zniekształcały ich negatywne emocje Bohatera. Kolejne sceny wiążą jedynie luźne skojarzenia Bohatera, który przywołuje je w swojej pamięci.  Jego pokój staje się sceną, na której rozgrywają się wydarzenia z przeszłości, wszystko to tkwi w jego zmęczonej pamięci i nie daje o sobie zapomnieć. Oczywiście to rozbicie jest wynikiem przeżytej traumy. Bohatera dręczą koszmary z przeszłości.