Tragizm - tragizm jako kategoria estetyczna i egzystencjalna

Tragizm z definicji oznacza pewien konflikt wartości moralnych, które mają równorzędne znaczenie. Jednostka tragiczna musi rozwiązać ten wewnętrzny spór, jednak z góry skazana jest na klęskę.

W literaturze polskiej oraz powszechnej odnajdujemy wiele postaci tragicznych. Przeżywają one trudne sytuacje i są zmuszone do podejmowania ciężkich decyzji. Ich tragizm polegał na tym, że wszystko co uczyniły okazało się niepotrzebne, ponieważ czeka ich porażka. Konflikty wartości oparte były na rzeczach najbardziej istotnych w życiu człowieka. Przykładem może być bohaterka tragedii antycznej Sofoklesa, Antygona. Sprzeciwiła się ona zakazowi króla Kreona i pochowała brata. Zrobiła to z potrzeby serca oraz z przeświadczenia, że każdemu człowiekowi należy się godny pochówek. Nie chciała wystąpić przeciwko prawu bożemu, a ono nakazywało grzebanie zmarłych. Widzimy, w jak trudnej sytuacji znalazła się dziewczyna. Każda podjęta decyzja byłaby zła, ponieważ prowadziłaby do klęski konkretnych wartości. Podobny problem miał Konrad Wallenrod, bohater powieści poetyckiej Adama Mickiewicza. Musiał on zrezygnować z miłości ukochanej Aldony, aby poświęcić się swojej ojczyźnie. Uważał, że opuszczenie żony będzie najlepszą decyzją, ale w finale okazuje się, że mężczyzna i tak nie zaznał spokoju. Jego tragizm polega także na tym, że zmuszony był pogodzić walkę o Litwę z moralnymi przekonaniami. Aby ocalić kraj wyzbył się honoru, a wszystko co udało mu się zrobić, zdobył podstępem. Jeszcze innym przykładem jest Tomasz Judym, lekarz który swoje życie poświęcił biednym ludziom. Był nierozumiany przez środowisko lekarzy i społeczeństwo. Dla dobra własnej misji, podobnie jak Wallenrod zrezygnował z miłości i osobistego szczęścia.

Tragizm możemy traktować jako kategorię estetyczną, ponieważ dzieło w określony sposób prezentuje bohaterów i ich przeżycia wewnętrzne. Ale jest to również kategoria egzystencjalna, bo dotyka najbardziej intymnych zakątków ludzkiej duszy. Postaci tragiczne musiały wybierać między dwoma istotnymi wartościami. Niejednokrotnie rezygnowały z miłości i szczęścia, wybierając cele wyższe. Bardzo często okazywało się niestety, że podjęty wysiłek był daremny, bo działania skazane były na porażkę i klęskę.