Kain i Abel - charakterystyka porównawcza postaci biblijnych

Kain i Abel byli synami Adama i Ewy - pierwszych ludzi, którzy stworzeni zostali przez Boga. Bracia urodzili się już po wygnaniu pierwszych ludzi z raju. Mieli oni także trzeciego brata - Seta, od którego bezpośrednio pochodzili wszyscy późniejsi patriarchowie. Stało się tak z powodu zatargu między starszymi braćmi.

Z dwójki braci to Kain był starszy. Był rolnikiem, podczas, gdy jego młodszy bart Abel zajmował się pasterstwem. Kiedy obaj bracia składali ofiarę Bogu, by podziękować Mu za owocne plony, starszy ofiarował swoje najlepsze płody, młodszy zaś złożył w ofierze najlepsze sztuki ze swoich zwierząt.

Bóg przyjął ofiarę Abla, co symbolizował unoszący się w górę dym. Ofiara Kaina nie została przyjęta - dym z jej palenia nie unosił się w górę. Oznaczało to, że Bóg nie chce tego, co oddawał mu starszy z braci. Taki stan rzeczy zasmucił Kaina. Jak czytamy w Biblii - od tego czasu chodził on z „ponurą twarzą”. Słowa te wyjaśniane są w komentarzach biblijnych jako znak nieczystości sumienia, niepewnej moralności.

Bóg zwrócił się do Kaina z pytaniem, dlaczego jest smutny. Mówił mu, że jeżeli nadal tak będzie to ulegnie grzechowi, a przecież powinien nad tym grzechem panować. Kain jednak uległ swojej zazdrości i zamordował swojego brata, który był człowiekiem prawym, o czystym sercu, o czym świadczyć ma fakt przyjęcia przez Boga ofiary Abla.

Po tym uczynku Bóg zwrócił się do Kaina z pytaniem, gdzie jest jego brat. Kain, próbując ukryć swój postępek, skłamał, ze nie wie. Bóg jednak wiedział o wszystkim. Przeklął starszego z braci i skazał go na wieczną tułaczkę. Jednocześnie obiecał jednak, że nikt nie skrzywdzi wygnańca, gdyż Kain będzie pomszczony siedem razy.

Po wygnaniu Kain zamieszkał w kraju Nod, gdzie urodził mu się syn Henoch.

W interpretacji historii dwóch braci pojawiają się tezy, że obrazuje ona napięcia, jakie panowało miedzy cywilizacją rolniczą, a cywilizacją pasterską. Teologowie z kolei mówią, że tematem jest tutaj pokłosie grzechu pierworodnego popełnionego przez Adama i Ewę. W jego wyniku bracia przyjmują skrajnie różne postawy moralne. Abel uosabia tu dobro, oddanie Bogu, zaś Kain - zło.

Abel zdaje się być postacią łagodną, posłuszną Bogu. Kain natomiast jest gwałtowny, rozchwiany psychicznie. Jest też zazdrosny i zbyt słaby, żeby pokonać tę swoją słabość. Dlatego dochodzi do nieszczęścia, w wyniku którego następuje śmierć młodszego z braci.

Niektórzy komentatorzy Biblii w takim rozwoju wypadków upatrują dowodu na to, że na świecie ludzkość prześladuje dobro. Postawa człowieka prawego, kierującego się w swoim postępowaniu Boskim Prawem jest znienawidzona w świecie, którym rządzą prymitywne ludzkie instynkty, egoizm i zazdrość.

Motyw Kaina i Abla często występuje w sztuce. Znane są przedstawienia tej historii na wczesnośredniowiecznych mozaikach, między innymi w bazylice San Vitale. Zainteresowanie tym tematem powraca później w XIX wieku.