Wartości w życiu człowieka - omów temat odwołując się do powieści Fiodora Dostojewskiego „Zbrodnia i kara”

„Zbrodnia i kara” Fiodora Dostojewskiego to powieść, w której spór toczą rozum i wiara. Wygrywa wiara, ale jej zwycięstwo nie przychodzi łatwo. Rodion Raskolnikow, główny bohater utworu, wierzy w potęgę intelektu. Jest człowiekiem młodym, do niedawna studiował, ale z powodu braku pieniędzy był zmuszony studia rzucić. Raskolnikow nie uznaje istnienia Boga, odwołuje się do potęgi intelektu. Zdaniem bohatera niektórzy ludzie są wybitni, a reszta to całkiem przeciętna masa. Dlatego te wybitne jednostki mogą łamać prawo –  jednak pod warunkiem, że robią ją dla dobra ludzkości – gdy na drodze ich odkryć, kariery, sukcesu stanie ktoś przeciętny. Teoria, o której tu mowa, doprowadzi Raskolnikowa do podwójnego morderstwa – były student będzie za wszelką cenę chciał przekonać się, czy też zalicza się do wyjątkowych jednostek. Na swoją ofiarę wybiera starą lichwiarkę, o której wyraża się pogardliwie, twierdząc, że to „wesz”. Czy chrześcijanin mógłby tak mówić o drugim człowieku? Oczywiście że nie.

Po zabiciu lichwiarki i jej siostry świat wartości Raskolnikowa załamuje się. Rodion okazuje się za słaby, boleśnie przekonuje się, że na pewno nie jest z kategorii wybranych, wybitnych jednostek. Co gorsza, morderstwo sprawia, że czuje się wyrzutkiem społecznym, zbrodnia oddziela go barierą od reszty ludzi. Sens jego życia, oparty na wierze w rozum, załamuje się. Raskolnikow, czując na sobie piętno mordercy, przez pewien czas unika innych ludzi, ale potem nie potrafi już tego znieść, ponieważ mimo swego ateizmu jest człowiekiem dobrym, wrażliwym, czułym na niedolę innych. Potrafi wysłuchać przykrych zwierzeń nałogowego pijaka Marmieładowa, który przez swoje uzależnienie szkodzi własnej rodzinie. Pomaga jego bliskim, daje im pieniądze także wtedy, gdy alkoholik zostaje ciężko ranny w ulicznym wypadku i umiera. Rodion widzi wokół siebie nędzę i niedolę innych, warunki życia czy raczej wegetacji mieszkańców Petersburga. Paradoksalnie – to jeszcze bardziej popycha go do zbrodni; chce zrobić wszystko, by zdobyć pieniądze i uniknąć podobnego losu, chce także, by takiego losu uniknęła jego rodzina.

Dzięki znajomości z Marmieładowem Raskolnikow poznaje jego córkę, Sonię. Dziewczyna okazuje się naprawdę wyjątkowa – jest żarliwą chrześcijanką, a jednocześnie utrzymuje siebie i rodzinę z prostytucji. Wykonywanie tego zawodu traktuje jako konieczność, poświęcenie, jedyny sposób na uratowanie bliskich. Sonia jest dobra, cicha i nieśmiała, mimo swoich osiemnastu lat wygląda jeszcze na dziewczynkę. Potulnie zgadza się, by otaczający ludzie traktowali ją jak wyrzutka, kogoś o niższym statusie.

Szukający kontaktu ze światem, Raskolnikow szybko się z nią zaprzyjaźnia. Sonia czuje, że młody człowiek traktuje ją wyjątkowo, naturalnie, a nie tak jak inni – potępiający jej wybór, patrzący z góry, odnoszący się do niej z kompletną pogardą. To właśnie dzięki Sonii Raskolnikow przeżywa religijne nawrócenie. Jego opustoszały po zbrodni umysł wypełnia chęć religijnego poświęcenia się, odkupienia winy poprzez wiarę, przyznanie się do winy i odbycie pokuty. Sonia nie potępia zabójcy lichwiarki – jest przerażona nie tyle czynem popełnionym przez Raskolnikowa, ale skutkami, jakie spowodował on dla mordercy. Głęboko religijna dziewczyna nie może zrozumieć, jak można żyć z tak strasznym brzemieniem. Zachęca młodego człowieka, by przyznał się do wszystkiego, odkupił winy, bo tylko w ten sposób będzie mógł wrócić do społeczeństwa i pozbyć się gnębiących go koszmarów.

Dla Raskolnikowa-racjonalisty takie rozwiązanie byłoby nie do przyjęcia, ale zbrodnia powoduje, że Rodion porzuca swój dotychczasowy światopogląd i gotów jest przyjąć rozwiązanie proponowane przez Sonię. Ważna jest także presja wywierana przez śledczego Porfirego, który domyślił się, kto jest mordercą i w zamian za przyznanie oferuje Rodionowi znaczne złagodzenie kary. Raskolnikow zostaje skazany na karę zesłania, towarzyszy mu Sonia. Między nimi rodzi się uczucie, zakochują się w sobie. Miłość, wiara, dobro – to najważniejsze wartości w życiu, przekonuje ostatecznie Fiodor Dostojewski.