Adam Mickiewicz „Trzech Budrysów” - opracowanie i interpretacja utworu

Adam Mickiewicz stworzył balladę pt.: „Trzech Budrysów” w trakcie swojego zesłania w głąb Rosji, a więc w okresie, który zaowocował dwoma tomami znakomitych sonetów. Utwór stanowił pewnego rodzaju interludium dla poważnych, nasyconych głęboką refleksją utworów poetyckich, pełniąc funkcję niemal całkowicie rozrywkową i humorystyczną. I tu znajdziemy jednak – ujęty z wielkim dowcipem i swadą – motyw patriotyczny.

Akcja ballady rozgrywa się na XVI-wiecznej Litwie wypracowującej właśnie swoją potęgę dzięki działaniom wojennym prowadzonym na kilku frontach jednocześnie. Pierwsza strofa utworu wprowadza czytelnika do domostwa głównego bohatera – starego Budrysa – który wyprawia właśnie trzech synów („tęgich jak sam Litwinów”) na pola bitewne. Każdy z nich ma odjechać w inną stronę, by walczyć w wojskach najbliższych krewnych przyszłego króla Polski: pierwszy wspomoże Olgierda (ojca Jagiełły) w walce z Rusinami, drugi razem ze Skirgełłem (bratem Jagiełły) wyprawi się „na Lachy”, trzeci zaś z księdzem Kiejstutem (bratem Olgierda) „napadnie Teutony”.

Mają przywieźć ze swoich wypraw określone łupy: na Rusi zdobyczą będą „sobole ogony i srebrzyste zasłony”, a podobnie powinien się wzbogacić również ten z synów, który wyruszy na wojnę z Krzyżakami: „Tam bursztynów jak piasku, sukna cudnego blasku/ I kapłańskie w brylantach ornaty”.

Najbardziej nietypową zdobycz ma zaś przywieźć ten, który wyprawi się na Lachy – będzie nią polska synowa, której zalety stary Budrys śmiało wysławia przed potomkiem: „Bo nad wszystkich ziem branki milsze Laszki kochanki,/ Wesolutkie jak młode koteczki,/ Lice bielsze od mleka, z czarną rzęsą powieka,/ Oczy błyszczą się jak dwie gwiazdeczki”.

Bohater wyjawia, iż w młodości sam uprowadził dla siebie Polkę, która została później matką jego synów i przysporzyła mu tyle szczęścia, że nawet w wiele lat po jej śmierci z nostalgią spogląda w stronę jej ojczystego kraju.

Trzech młodych Litwinów wyrusza więc na wojnę w poszukiwaniu chwały, przygód i obiecanych przez ojca łupów, niepokojąc później Budrysa swoją przedłużającą się nieobecnością. W końcu z wyprawy powraca pierwszy z synów, przywożąc zamiast pieniędzy „Laszkę synową”; niedługo po nim w domu ojca pojawia się drugi z braci z identyczną „zdobyczą”. W finale ballady stary Budrys, dostrzegając na horyzoncie trzeciego ze swych wojowniczych synów, nie pyta już o przywiezione bogactwa, szykując od razu trzecie wesele.

W zabawnej, opowiedzianej z przymrużeniem oka historii, odnajdujemy odmienną wersję patriotyzmu niż ta, do jakiej przyzwyczaił nas Mickiewicz – urok Polski ma tutaj nieco rubaszny, wesoły charakter, zostaje bowiem utożsamiony z przymiotami Polek, które czynią je najdoskonalszymi żonami na świecie. Choć czas akcji został przeniesiony do XIV wieku, trudno również nie dopatrzyć się „oka”, jakie romantyczny poeta „puszczał” do swoich czytelników kreując postać starego, doświadczonego Litwina patrzącego z nostalgią w stronę Polski.