Stanisław Młodożeniec - futuryzm w twórczości Młodożeńca

Stanisław Młodożeniec zetknął się z ideami futuryzmu w Moskwie, gdzie spędził czasy pierwszej wojny światowej. Kształtujący się tutaj kierunek pozostawał pod wpływem futuryzmu włoskiego, ale w miarę rozwoju wypracowywał nowe, odrębne koncepcje. Awangardowy ruch podzielił się na dwie frakcje: egofuturystów z Igorem Siewierianinem na czele oraz kubofuturystów, wśród których najbardziej aktywną i najciekawszą postacią był Włodzimierz Majakowski. Podstawowe założenie futuryzmu, jakim było odrzucenie tradycji i zwrot w kierunku współczesności, zrealizowało się tutaj poprzez ostrą negację osiągnięć takich prądów artystycznych, jak realizm, naturalizm, symbolizm i impresjonizm. Twórcy Rosyjskiej Awangardy buńczucznie deprecjonowali również wartość utworów pisarzy takiego formatu, jak Fiodor Dostojewski czy Lew Tołstoj.

Po powrocie do Polski w 1918 roku Młodożeniec rozpoczął działalność w rodzących się na terenie kraju grupach artystycznych, które dążyły do przeszczepienia awangardowego nurtu na bardzo specyficzny grunt, jakim była odradzająca się po wielu latach niewoli państwowość polska. Sprzeciw wobec tradycji wiązał się tutaj z burzeniem pomników narodowych wieszczów, którzy w czasach kryzysu podtrzymywali w Polakach nadzieję i wolę walki o niepodległość, dlatego ten wymiar futuryzmu przybrał tutaj szczególnie agresywną i wichrzycielską formę.

W czerwcu 1921 na ulicach Krakowa i Warszawy pojawiła się wydana w formie plakatu „JEDNODŃUWKA FUTURYSTUW mańifesty futuryzmu polskiego wydańe nadzwyczajne na całą Żeczpospolitą Polską”. Czterostronicowy druk zawierał zarówno utrzymane w awangardowej stylistyce utwory poetyckie Młodożeńca, jak i współredagowane przez tego twórcę teksty programowe. Zakładały one radykalne zerwanie z tradycją literacką spod znaku Mickiewicza i Słowackiego, wyśmiewając jednocześnie młodopolskie „izmy”, które miały zostać zastąpione całkowitą swobodą twórczą młodych, energicznych artystów. Podobne idee zawarto również w drugiej jednodniówce, która w formie druku ulotnego pojawiła się na ulicach polskich miast w październiku 1921 roku. Jej tytuł - „Nuż w bżuchu” – symbolizował cios zadany przez nowoczesną sztukę „ospałemu bydlęciu” kultury zanurzonej w gloryfikacji dawnych autorytetów i przebrzmiałych idei. Tutaj zarysowała się również konwencja estetyczna, w jakiej zamierzano promować futuryzm, wiele z zamieszczonych tu tekstów otwarcie prowokowało bowiem publiczność przez atak na „drobnomieszczańskie” wartości umiarkowania, poprawności politycznej i szacunku dla odmiennych poglądów.

Futuryzm w twórczości Młodożeńca przyniósł w zasadzie więcej założeń negatywnych niż konkretnych realizacji. Jego wczesna poezja skłaniała się ku idei wyzwolenia języka z „tyranii” ortograficznej i stylistycznej poprawności, oscylując najczęściej wokół tematu gloryfikowanego przez futurystów miasta i jego maszynerii. Stały się one materią wydanego w 1921 roku tomu poetyckiego „Kreski i Futureski”, zaś w późniejszym czasie twórca zaangażował się głównie w działalność publicystyczną i wydawał utwory prozatorskie związane z tematyką wsi.