Małżeństwa w literaturze - porównanie na podstawie „Żony modnej” Krasickiego i „Kamizelki” Prusa

Utwory „Żona modna” oraz „Kamizelka” prezentują dwa zupełnie odmienne, opozycyjne wobec siebie portrety małżeństw, które możemy uznać za modelowe dla ideału związku oraz jego przeciwieństwa. Obaj twórcy osadzili wykreowane przez siebie pary w ściśle określonych realiach współczesnych sobie warunków społecznych, za ich pośrednictwem zwracając jednocześnie uwagę na pewien problem wykraczający poza kwestię zależności zachodzących w związku kobiety i mężczyzny.

Ignacy Krasicki w swojej satyrze przedstawia sylwetki reprezentantów dwóch warstw XVIII-wiecznego polskiego społeczeństwa – przywiązanego do tradycji i zorientowanego na pomnażanie swego majątku ziemianina oraz zmanierowaną młodą damę, która - wychowawszy się w Warszawie – ślepo podąża za nowinkami i modą panującymi w świecie zachodniego blichtru. Różnią ich przyzwyczajenia, ulubione rozrywki, podejście do życia towarzyskiego, a nawet gusta kulinarne, przez co stanowią przykład pary niemal pod każdym względem niedopasowanej, nie mogącej stworzyć zgodnego małżeństwa, a z pewnością nie wróżącej dla żadnego z nich szczęśliwego pożycia rodzinnego w poczuciu spełnienia i zadowolenia. Ich małżeństwo zostaje skojarzone wyłącznie w oparciu o uwarunkowania finansowe - bohater satyry podejmuje starania o zmanierowaną Warszawiankę w nadziei przejęcia dziedziczonych przez nią wiosek i połączenia ich w przyszłości z własnym majątkiem, kobieta z kolei została z pewnością nakłoniona do związku przez rodzinę po analizie sytuacji finansowej konkurenta. 

W „Żonie modnej” Krasicki piętnuje więc powszechny w jego czasach zwyczaj kojarzenia małżeństw na podstawie doboru dwojga ludzi jedynie pod względem ich pozycji finansowej, bez dbałości o zbieżność charakterów, pragnień, czy życiowych priorytetów, przede wszystkim zaś bez zwracania uwagi na wartości, które z dzisiejszej perspektywy wydają się konstytutywne dla małżeństwa - miłość, przywiązanie i wzajemne zrozumienie.

Nie zabrakło ich pomiędzy bohaterami „Kamizelki”, których relacje zostały zweryfikowane w bardzo trudnej rzeczywistości ciężkiej pracy i ubóstwa, a więc w warunkach nieustannie unaocznianych i piętnowanych przez jednego z czołowych twórców literackiego pozytywizmu - Bolesława Prusa. Historia anonimowej młodej pary zostaje ograniczona do kilku zaledwie miesięcy, jakie małżonkowie spędzili w sąsiedztwie narratora noweli - w tym czasie miał on okazję zaobserwować ich wzajemne oddanie, solidarną ciężką pracę obojga i pogodne znoszenie ubóstwa, które zdawała się niwelować łącząca ich czuła miłość. To właśnie owo bezinteresowne i szczere uczucie kazało również obojgu „pracować” nad tytułową kamizelką pana, która od czasu postawienia bardzo niepokojącej diagnozy lekarskiej stała się miernikiem jego stanu zdrowia. Oboje systematycznie zmniejszali ją w sekrecie - pan, by nie martwić żony stale postępującą chorobą, a pani – by dodać mężowi otuchy i nadziei na wyzdrowienie. 

Para przedstawiona w noweli Prusa jawi się jako wzruszający portret małżeństwa idealnego - związku dwojga ludzi, którzy potrafią cieszy się wspólnym życiem w każdych warunkach i znosić w ciszy swoje cierpienie, myśląc w pierwszej kolejności o szczęściu drugiej osoby. W tym sensie stanowią całkowite przeciwieństwo małżeństwa opisanego w satyrze Krasickiego, gdzie skrajny egoizm i interesowność obojga bohaterów sprawiły, że nawet wygodne i dostatnie życie pozbawione poważnych zmartwień było nie posiadało odpowiedniego smaku i żadnemu z małżonków nie przyniosło spełnienia.