Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz” - charakterystyka Jacka Soplicy (Księdza Robaka)

Jacek Soplica to niewątpliwie najbardziej barwna postać „Pana Tadeusza”, uznawana na ogół za jednego z głównych bohaterów dzieła. Jest to postać złożona i dynamiczna, a jego przemiana jest obrazem przemiany romantycznego bohatera. Mickiewicz po latach rewiduje kreowany przez siebie model patrioty. Rzeczywistość zweryfikowała ideał samotnego indywidualisty – jego poświęcenie, choć wielkie, okazało się bezużyteczne. Dlatego poeta stwarza nowy model bohatera – skromnego, niemal anonimowego emisariusza, który działa na rzecz zmobilizowania wspólnych sił.

Jacka Soplicę poznajemy jako księdza Robaka, nieco tajemniczego bernardyna, z naciągniętym na twarz kapturem. Jego naznaczona bliznami twarz nie pasuje do mniszego habitu i zdradza, że w młodości prowadził burzliwe życie. Szczegóły z tego życia poznajemy w retrospekcjach, głównie podczas spowiedzi księdza. Jacek Soplica w młodości był porywczym, ale bardzo lubianym szlachcicem. Nie dysponował dużym majątkiem, ale jego charyzma zapewniła mu wielu zwolenników, popularny wśród miejscowej szlachty był naturalnym przywódcą. Słuchano go podczas sejmików, stawano za nim murem, gdy dochodziło do walki. Właśnie ta popularność sprawiła, że zyskał on przyjaźń Stolnika. Magnat chętnie gościł szlachcica, okazywał mu przychylność i pozwalał wierzyć w prawdziwą przyjaźń. Jacek Soplica był częstym gościem w domu Stolnika, poznał wówczas jego córkę, Ewę Horeszkównę. Między młodymi zrodziło się uczucie, o którym Stolnik najprawdopodobniej wiedział i choć go nie pochwalał, długo tego nie okazywał. Jacek był przekonany o przychylności ojca, toteż czarna polewka, którą mu podano, oznaczająca odmowę, była dla niego zaskoczeniem i ogromnym afrontem. Poczuł się oszukany i wykorzystany. Odmówiono mu ręki panny, którą kochał z wzajemnością tylko dlatego, że nie należał do magnaterii i dysponował skromnym majątkiem.

Zawiedziony i poniżony poczuł chęć zemsty. A że charakter miał porywczy, przy nadarzającej się sposobności zastrzelił Stolnika. Owa sposobność nastąpiła podczas najazdu Moskali na dwór Stolnika. Kiedy gospodarz zdołał odeprzeć atak wroga i z dumą patrzył na swe zwycięstwo, Soplica bez chwili namysłu pociągnął za spust. W tej sytuacji czyn ten, zamordowanie polskiego magnata, zwolennika reform i wroga Moskali, nabrał charakteru zdrady narodowej, choć w rzeczywistości był osobistą zemstą popełnioną w afekcie. W chwili śmierci Stolnik przebaczył Soplicy jego czyn – miał świadomość, że postąpił wobec niego nieuczciwie i prawdopodobnie tego żałował. Ale owo przebaczenie pozostało tajemnicą Gerwazego, aż do chwili ostatniej spowiedzi Jacka Soplicy. Tak więc przez lata żył on ze świadomością zbrodni. Targany wyrzutami sumienia uciekł z rodzinnego majątku, by walczyć w szeregach Legionów. Szukał niebezpieczeństwa, próbując odpokutować swoją winę. Opiekę nad synem Tadeuszem, owocem krótkiego i nieszczęśliwego małżeństwa, powierzył bratu, sam zaś oddał się w służbę ojczyźnie. Najpierw jako żołnierz, potem jako tajny emisariusz.

Ksiądz Robak wydaje się całkowitym przeciwieństwem krewkiego Jacka Soplicy. Już samo imię, jakie przybrał, ma wskazywać na jego skromność. Nie pragnie już powszechnego uwielbienia, nie zdobywa zwolenników dla siebie, lecz dla sprawy. Działa po cichu i w konspiracji. Szlachecki kontusz i szpadę zamienia na mnisi habit. Zabijając Stolnika kierował się osobistą urazą, pragnął zemsty i kiedy pojawiła się okazja, zadziałał impulsywnie. Jako ksiądz Robak kieruje się dobrem powszechnym, służy ojczyźnie nie dbając o własne osobiste pragnienia. Działa w sposób przemyślany i konsekwentny. W ten sposób pragnie naprawić krzywdę, którą wyrządził. Czuje się także odpowiedzialny za córkę swej ukochanej Ewy Horeszkówny i za swego syna, którego otacza opieką poprzez  swego brata. Nie zmieniła się tylko jego odwaga – jak kiedyś w bitwie, tak teraz w działalności konspiracyjnej.

Ksiądz Robak bardzo dobrze orientuje się w sytuacji politycznej i stara się wpływać na nastroje i poglądy polskiej szlachty. Cały czas ukrywa swoją prawdziwą tożsamość. Doświadczenia bardzo go zmieniły, nie tylko psychicznie, ale też wpłynęły na jego wygląd zewnętrzny. Niemal do śmierci pozostaje nierozpoznany. Dopiero podczas ostatniej spowiedzi wyjawia przed bratem i Gerwazym swą prawdziwą tożsamość. Wtedy też następuje jego rehabilitacja. Zapamiętany jako mściwy morderca, odzyskuje dobre imię. Wówczas też dowiaduje się o przebaczeniu, jakiego udzielił mu Stolnik, nakreślając w powietrzu znak krzyża. Umiera zrehabilitowany i z odpuszczonymi winami.